न्युज अफ नेपाल काठमाडौं ।
नेपालमा कोरोनाका कारण आम सञ्चार तथा पत्रकारिता क्षेत्र गम्भीर रुपमा प्रभावित भएको राष्ट्रव्यापी सर्वेक्षणले देखाएको छ ।नेपाल प्रेस इन्स्टिच्युट र संयुक्त अधिराज्यस्थित बर्नमथ विश्वविद्यालले संयुक्तरुपमा सञ्चालन गरेको राष्ट्रिय सर्वेक्षणले कोरोना भाइरसका कारण पत्रकारहरुलाई मनोवैज्ञानिक र आर्थिकरुपमा गम्भीर असर पारेको र सञ्चार माध्यमका सामग्रीको उत्पादनसमेत घटेको देखाएको छ ।
सञ्चार तथा सूचना प्रविधि मन्त्री डा. युवराज खतिवडाले बुधबार एक भच्र्युयल समारोहमा सर्वेक्षण प्रतिवेदन विमोचन गर्दै सञ्चारगृहलाई परेको असर कम गर्न सरकारले मिडिया लगानीकर्तालाई सहुलियत दरमा ऋण प्रदान गर्नेछ, यसका लागि आवश्यक तयारी भैरहेको बताउनु भएको छ, ‘पत्रकारलाई परेको असरका सम्बन्धमा सरकार आफै पनि अध्ययन गर्दैछ, सहयोगी व्यवस्था गर्नेछ’ । उहाँले इन्ष्टिच्यूटले प्रकाशित गरेको राष्ट्रिय प्रतिवेदन सरकारको अध्ययनका लागि सहायक हुने बताउनुभयो ।
विक्रम सम्बत २०७७ असार २६ देखि साउन ९ गतेसम्म देशका सात वटै प्रदेशबाट सबै खालका मिडियाको प्रतिनिधित्व हुनेगरी १,१३४ जना क्रियाशील पत्रकारहरुका बीचमा गरिएको सो सर्वेक्षणले अधिकांश पत्रकारहरुको मानसिक स्वास्थ्यमा असर पु¥याएको देखाएको छ । सर्वेक्षणमा सहभागी ८३ प्रतिशत पत्रकारहरुले जोखिमको अनुभूतिमा वृद्धि भएको, ७५ प्रतिशत पत्रकारहरुले चिन्ता बढेको र ६२ प्रतिशत पत्रकारहरुले आफूहरु दुःखमा परेको अनुभुति भएको प्रतिक्रिया दिएका छन् । २५ प्रतिशत पत्रकारले आफूहरु चरम निराशाबाट ग्रसित रहेको समेत उल्लेख गरेका छन् ।
त्यस्तै पत्रकारहरु चरम आर्थिक मारमा परेको सर्वेक्षणको नतिजाले देखाएको छ । सर्वेक्षणमा सहभागी ७४ प्रतिशत पत्रकारहरु आर्थिकरुपमा प्रभावित भएका छन् जसमध्ये ३८ प्रतिशतले आफूहरु पारिश्रमिक कटौतीमा परेको बताएका छन् ।महाव्याधिले सबै खालमा समाचार प्रकाशन तथा प्रसारणलाई उल्लेखनीय प्रभाव पारेको छ । उत्तरदाताले प्रसारण, श्रव्य तथा श्रव्यदृश्य सामग्रीको उत्पादन घटेको प्रतिक्रिया दिएका छन् ।
छापा माध्यमहरुको पनि प्रकाशन आवृत्ति (फ्रीक्वेन्सी) तथा पृष्ठ दुबै घटेको पाइएको छ । केही प्रकाशनहरु डिजिटल माध्यममा मात्र सीमीत भएका छन् । छापा माध्यममा कार्यरत ५५ प्रतिशत उत्तरदाताले आफू कार्यरत छापा माध्यमको पृष्ठ घटेको बताएका छन् भने ४८.४ प्रतिशत (२२७ जना) ले छापा माध्यमको प्रकाशनको समय (फ्रीक्वेन्सी) घटेको उल्लेख गरेका छन् । रेडियोमा कार्यरत ५१.८ प्रतिशत (१७६ जना) उत्तरदाता र टेलिभिजनमा कार्यरत ४२.८ प्रतिशत (११६) उत्तरदाताले प्रसारण सामग्रीको उत्पादनको घटेको उल्लेख गरेका छन् ।
नेपाल प्रेस इन्ष्टिच्यूटका अध्यक्ष नीककण्ठ उप्रेतीले सर्वेक्षणमा विपत्सँग जुध्ने पत्रकारहरुको क्षमतालाई स्वमूल्यांकनको आधारमा नेट प्रोमोटर स्केल विधिबाट मापन गरिएको थियो जसले पत्रकारहरुमा विपतको तयारी कमजोर रहेको देखाएको जनाउनुभएको छ । पत्रकारहरुलाई तालिमलगायतका क्षमता विकासमा स्रोतसाधनको लगानी आवश्यक रहेको समेत प्रतिवेदनमा औल्याइएको जनाउँदै अध्यक्ष उप्रेतीले विपतको समयमा पत्रकारिता क्षेत्रको क्रियाशीलताका लागि सरोकारवालाहरुको लागि विभिन्न सिफारिससमेत सर्वेक्षण प्रतिवेदनमा गरिएको उल्लेख गर्नुभएको छ ।
महासचिव लक्ष्मण हुमागाईले सर्वेक्षणमा सघाउने सबै पत्रकार तथा सहयोगी संस्थाहरुप्रति आभार प्रकट गर्दै आम सञ्चार शिक्षा तथा यससम्बन्धी नीति निर्माणमा यस सर्वेक्षणले सघाउने विश्वास व्यक्त गर्नुभएको छ । इन्ष्टिच्यूटका कार्यकारी निर्देशक तथा सर्वेक्षण कार्यक्रमका संयोजक लक्ष्मण उप्रेतीले सञ्चालन गर्नुभएको प्रतिवेदन विमोचन समारोहमा बर्नमर्थ विश्वविद्यालयका मिडिया विभागका डीन आइनार थोरसन र डा. चिण्डु श्रीधरणले पनि सर्वेक्षणको महत्वमाथि प्रकाश पार्नुभएको थियो ।
प्राध्यापक रामकृष्ण रेग्मीले कोरोना भाइरसको महामारीका बेला मिडिया र पत्रकारले भोगेको कठिनाइका सम्बन्धमा अरु कसैले नगरेको, तर गर्नैपर्ने यस अनुसन्धानले मिडिया अध्ययन–अध्यापनमा बलियो स्रोतसामग्रीको रुपमा काम गर्ने विश्वास व्यक्त गर्नुभएको छ । सञ्चार तथा सूचना प्रविधि मन्त्रालयका सचिव हरिप्रसाद बस्यालले प्रतिवेदन कार्यान्वयनमा सघाउने प्रतिवद्धता व्यक्त गर्नुभयो ।