यस वर्षको नोबेल पुरस्कार विजेताहरूको नाम घोषित

वर्ष २०२५ को नोबेल पुरस्कार जित्ने व्यक्तिहरूको नाम सार्वजनिक भइसकेको छ । जसअनुसार यस वर्ष नोबेल शान्ति पुरस्कार भेनेजुएलाकी विपक्षी नेता मारिया कोरिना माचाडोलाई दिइने तय भएको छ । उनलाई भेनेजुएलाका नागरिकहरूका लाििग लोकतान्त्रिक अधिकारमा बढावा दिएकी तथा न्यायपूर्ण र शान्तिपूर्ण तरिकाबाट तानाशाहीको सामु लोकतन्त्रको लागि संघर्ष गरेकीमा यो प्रतिष्ठित पुरस्कार दिइने घोषणा गरियो । यसअघि अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले आफुले शान्ति पुरस्कार पाउनु पर्ने दावी गर्दै आएका थिए ।

चिकित्सा क्षेत्रका लागि अमेरिकाका मेरी ई ब्रनको र फ्रेड राम्सडेल तथा शिमोन साकागुची (जापान) लाई नोबेल पुरस्कार दिइनेछ । उनीहरूले रेगुलेटरी टी कोषहरूको खोज गरे । जसमा इम्युनिटि सिस्टमलाई आफ्नै शरीरमा हमला गर्नबाट रोक्दछ । यो खोजले क्यान्सर, अटोइम्यून रोगहरू र सुरक्षित ट्रान्सप्लान्टका क्षेत्रमा नयाँ संभावनाहरु खुलेको छ ।

भौतिक क्षेत्रका लागि जोन क्लार्क (अमेरिका), फ्रान्सका मिचेल एच डेभोरेट र जोन एम मार्टिनिज (यूके) लाई पुरस्कार दिने भएको छ । उनीहरूले इलेक्ट्रिक सर्किटमा म्याक्रोस्कोपिक क्वान्टम मेकानिकल टनलिंग र इनर्जी क्वान्टाइजेशनको खोज गरे । यसले क्वान्टम कम्प्युटिंग र एडभान्स इलेक्ट्रोनिक्समा नयाँ अध्याय खुलेको छ ।

रसायन क्षेत्रका लागि नोबेल पुरस्कार सुसुमु कितागावा (जापान), रिचार्ड रोब्सन (अस्टे«लिया) र जोर्डनमा जन्मेका ओमार एम यागीलाई दिइनेछ । उनीहरूले मेटल आर्गेनिक फ्रेमवर्कको विकास गरेका हुन् । अत्यधिक छिद्रयुक्त पदार्थ जुन ग्यास भण्डारण, केटालिसिस र उर्जाको क्षेत्रमा क्रान्तिकारी साबित भइरहेको दावी गरिएको छ ।

अर्थशास्त्रको लागि पुरस्कार नेदरल्यान्ड्समा जन्मेका जोएल मोकीर, फ्रान्सका फिलिप अगीन र क्यानडाका पिटर होविटलाई दिइनेछ । यस्तै, यस वर्ष साहित्य क्षेत्रका लागि हंगेरीका उपन्यासकार लास्जलो क्राजनाहोर्काइलाई दिइने भएको छ ।
यी विजेताहरूलाई एक समारोहबीच आगामी दिसेम्बर १० मा पुरस्कार प्रदान गरिनेछ ।

पुरस्कार स्थापनाको कारक एक अखबार

सन् १८८८मा, एउटा अखबारले अल्फ्रेड नोबेलको मृत्युको खबर प्रकाशित गरेको थियो । तर, त्यतिबेला अल्फ्रेडका भाइको निधन भएको थियो । उक्त अखबारमा लेखिएको थियो मृत्युको व्यापारीको मृत्यु । अखबारले डाइनामाइटको आविष्कारको कडाईको रूपमा निन्दा गरेको थियो । जबकी अल्फ्रेड उनकै भाइको मृत्युले गहिरो शोकमा थिए ।

उनले विचार गरे कि मृत्युपछि उनलाई यसै नामले चिन्नेछन् भन्ने पनि लाग्यो । त्यसकारण उनले एक इच्छा पत्र लेखे । जसमा उनको शेषपछि उच्च मूल्यांकन गरेर सहि व्यक्तिलाई उनको नामबाट पुरस्कार दिने थालनी गर्ने थियो । यहीबाट उनकै नामबाट नोबेल पुरस्कारको स्थापित गरिएको थियो ।

नोबेल पुरस्कारबारे केही तथ्य

–नोबेल पुरस्कारको सुरुआत डाइनामाइटका आविश्कार अल्फ्रेड नोबेलको नाममा गरिएको थियो ।

–शान्ति (Peace), साहित्य Literature), भौतिक (Physics), रसायन (Chemistry), चिकित्सा विज्ञान (Physiology or Medicine) र अर्थशास्त्र (Economic) का क्षेत्रका लागि यो संसारकै ठूलो पुरस्कारसमेत हो ।

–नोबेल शान्ति पुरस्कारबाहेक अरू सबै पुरस्कार स्विडेनको राजधानी स्टकहोममा दिने गरिन्छ । तर, नोबेल शान्ति पुरस्कार नर्वेको राजधानी ओस्लोमा दिने गरिन्छ ।

–अर्थशास्त्रको क्षेत्रमा नोबेल पुरस्कारको थालनी सन् १९६८ देखि भएको हो ।

–अल्फ्रेड नोबेलले आफ्नो सम्पत्तिको एक भाग एउटा ट्रस्टमा राखेका थिए । उनको इच्छा थियो कि यस रकमको ब्याजले हरेक वर्ष मानव जातिका लागि सबैभन्दा कल्याणकारी काम गरेका व्यक्तिहरूलाई सम्मानित गर्नु हो ।

–यो रकम स्विडेनको बैंकमा जम्मा गरिएको छ र यसैको ब्याजबाट हरेक वर्ष नोबेल पुरस्कार दिँदैं आएको छ ।

–एक नोबेल पुरस्कार बढीमा तीन व्यक्तिलाई संयुक्तरुपमा प्रदान गरिन्छ । यो भन्दा बढी संख्यामा पुरस्कार प्रदान गरिँदैन ।

–हालसम्म हलिउडको सबैभन्दा ठूलो पुरस्कार ओस्कार र नोबेल पुरस्कार जित्नेमा दुई व्यक्ति मात्रै छन् । एक जर्ज बर्नाड शा र अर्को बब डायलन हुन् ।

–जर्ज बर्नाड शालाई सन् १९२५ मा साहित्य क्षेत्रको पुरस्कार दिइएको थियो । यसपछि ८२ वर्षको उमेरमा सन् १९३८ मा उनले ओस्कार जितेका थिए ।

–बब डायलनले सन् २००० मा ओस्कार पुरस्कार जित्दा सन् २०१६ मा साहित्यतर्फ नोबेल जितेका थिए ।

–नोबेलमा अहिलेसम्म दुई पटक पुरस्कार जित्ने एक मात्र महिला व्यक्ति मेरी क्यूरी हुन् ।

–मेरी क्यूरीको परिवारलाई अहिलेसम्म ५ नोबेल पुरस्कार प्राप्त भइसकेको छ । यसैले यस परिवारलाई नोबेल मेसिनको नामले पनि चिन्दछ ।

–नोबेल पुरस्कारमा प्राप्त भएको पदक बेच्ने विजेताहरू पनि छन् । सन् १९६२ मा डीएनए स्ट्रक्चर पत्ता लगाएका जेम्स वाट्सनले आफ्नो नोबेल पदक बेचेका थिए।

–यस्तै, भौतिक नोबेल विजेता लियोन एम लेदेरम्यानले पनि उनको पदक बेचेका थिए । उनले रोगको कारण पदक बेचेका थिए ।

–नोबेल पुरस्कार लिन अस्विकार गर्ने व्यक्ति पनि छन् । सन् १९६४ मा जीन पउल सार्टेरले साहित्यको र सन् १९७३ मा ले डक थोल शान्ति पुरस्कार लिन अस्विकार गरेका थिए ।

–सबैभन्दा कम उमेरमा नोबेल पुरस्कार जित्ने व्यक्ति मलाला युसूफजई हुन् । पाकिस्तानकी मलालालाई १७ वर्षको उमेरमा शान्ति पुरस्कार दिइएको हो । उनले महिलाहरूले पनि पढ्न पाउनुपर्छ भनेर अभियान चलाएकी थिइन्।

–सबैभन्दा बढी उमेरमा नोबेल पुरस्कार जित्ने व्यक्ति जोन बी गुडेनफ हुने । जर्मन साइन्टिस्टले सन् २०१९ मा ९७ वर्षको उमेरमा रसायन विज्ञानतर्फ पुरस्कार प्राप्त गरेका थिए ।

–हरेक वर्ष नोबेल पुरस्कार दिसेम्बर १० मा दिइने गरिन्छ । यस दिन अल्फ्रेड नोबेलको निधन भएको थियो ।

–नोबेल विजेताले तीन कुरा पाउँछन् । १ नोबेल डिप्लोमा २ नोबेल पदक ३ पुरस्कार रकम (झण्डै १० लाख अमेरिकी डलर) ।