हनुमानको भूमिकामा लोकप्रिय दारा सिंह

सन १९२८ नोभेम्बर १९ मा पञ्जाबको एक सानो गाउँमा जन्मिएका दारा सिंह रन्धावा भारतीय कुस्ती र चलचित्र जगत्का त्यस्ता पात्र हुन्, जसको नाम सुन्नासाथ मानिसहरूको मन–मस्तिष्कमा रामानन्द सागरद्वारा निर्मित “रामायण” टेलिश्रृंखलाका हनुमानको याद आउँछ । बल, साहस र गरिमाको प्रतीक उनले गाउँका मेलाहरूमा देखाएको असाधारण शारीरिक क्षमताले दर्शकहरूलाई चकित तुल्याउँथ्यो । परम्परागत पहलवानी शैलीमा प्रशिक्षण लिएका उनले स्थानीय प्रतियोगिताहरूबाट आफ्नो यात्रा सुरु गरेका थिए । जसले छिट्टै उनलाई भारतीय राजाहरूको दरबारसम्म आफ्नो कला प्रदर्शन गर्न पुग्ने व्यक्ति बनाए ।

उनको जीवनको ठूलो मोड सन १९५९ मा आयो । जब उनले कोलकातामा आयोजित कमनवेल्थ रेसलिङ च्याम्पियनसिपमा क्यानाडाका जर्ज गार्डियाङ्का र न्युजिल्यान्डका जोन डी सिल्भालाई पराजित गर्दै भारतलाई पदक दिलाए । यस विजयले उनको ख्याति अन्तर्राष्ट्रिय जगत्मा चुलियो । तर, उनको सबैभन्दा चर्चित भिडन्त भने “किङ कङ” नामक विशालकाय पहलवानसँग भएको थियो । २ सय केजी तौल भएका प्रतिद्वन्द्वीलाई उनले १ सय ३० केजीकै शरीर लिएर रिङबाट फालिदिएका थिए । यो घटनाले उनलाई भारतीय कुस्तीको एक जीवित किंवदन्ती बनायो । सन १९६८ मा उनले विश्व रेसलिङ च्याम्पियनसिप जिते र ५ सयभन्दा बढी पेशेवर कुस्ती भिडन्तहरूमा अपराजित रहने गौरवसमेत प्राप्त गरे ।

तर, दारा सिंहको प्रतिभा केवल अखाडामा मात्र सीमित रहेन । उनको आकर्षक कद र सुगठित शरीरयुक्त व्यक्तित्वले उनलाई चलचित्रको पर्दामा पनि चम्कन सजिलो बनायो । सन १९५२ मा ‘संगदिल’ मार्फत् उनले हिन्दी सिनेमा क्षेत्रमा प्रवेश गरे । त्यसपछिका वर्षहरूमा १ सय १५ भन्दा बढी चलचित्रहरूमा अभिनय गरे । जसमा ‘किङ कङ’, ‘सिकन्टर ए आजम’, ‘रसगुल्ला’,‘धर्ती का लाल’ र ‘दारा सिंहः आयरनम्यान’ जस्ता चर्चित फिल्महरू रहेका छन् । दाराले आफ्ना स्टन्टहरू प्रायः आफैं गर्थे र छाती नांगो पारेर देखाइएको उनका लडाइँ दृश्यहरूले दर्शकलाई रोमाञ्चित बनाउँथे ।

तर, दाराको सबैभन्दा लोकप्रिय भूमिका रह्यो रामानन्द सागरको रामायणमा हनुमानको भूमिका । सन् १९८७–१९८८ मा प्रसारित यस धारावाहिकमा उनको अभिनयले करोडौं दर्शकहरूको मनमा अमिट छाप छोड्यो । धेरै बालबालिकाहरूका लागि उनी हनुमानको साक्षात रूप जस्तै बनेका थिए । दारा सिंहले चलचित्र र खेल जगत्मा सफलता हासिल गरेपछि राजनीति क्षेत्रतिर पनि प्रवेश गरेका थिए । उनी २००३ देखि २००९ सम्म भारतीय जनता पार्टीबाट राज्यसभा सदस्य रहे । यति प्रसिद्धि पाउँदा पनि उनी सधैं नम्र र सरल जीवनशैली अपनाउने व्यक्तित्व थिए ।

जीवनको अन्तिम समयतिर पनि उनी चलचित्रमा देखिएका थिए । ‘मेरा नाम जोकर’, ‘कल हो ना हो’ र ‘जब वी मेट’ मा उनले गरेका भूमिकाहरू आज पनि दर्शकले याद गर्छन् । विशेषगरी ’जब वी मेट’ मा उनी करीना कपूरका हजुरबुबाको भूमिका देखिएका थिए । सन २०१२ जुलाई १२ मा निधन भएका दारा सिंह केवल खेलकुद र सिनेमाका नायक मात्र थिएनन् । उनले भारतीय कुस्तीलाई अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा चिनाए र नयाँ पुस्ताका खेलाडीहरूलाई प्रेरणा दिए । जसमध्ये ओलम्पिक पदक विजेता सुशील कुमार पनि एक हुन् । दारा सिंहको जीवन संघर्ष, साहस र सफलताको एक अद्वितीय प्रेरणादायी कथा हो । पञ्जाबको धुलोले भरिएको अखडाबाट सुरु भएको उनको यात्रा भारतीय सिनेमाको चमकदार पर्दा हुँदै संसद्को उच्च स्थानसम्म पुग्यो । उनले देखाए कि साँचो शक्ति केवल शारीरिक मात्र होइन, नैतिक र आध्यात्मिक पनि हुनुपर्छ ।