“शिन्कान्सेन” अर्थात “बुलेट ट्रेन” गति र गौरवको कथा

“शिन्कान्सेन” को अंग्रेजी अर्थ हुन्छ “न्यू ट्रंक लाइन ।” जसलाई आज हामी “बुलेट ट्रेन” को नामले चिन्छा्ंै, जुन विश्वभर प्राविधिक चमत्कारको प्रतीक मानिन्छन् । जसको सुरुआत फलाम वा प्रविधिबाट मात्र होइन, एक अद्वितीय परिकल्पनाबाट भएको हो । दोस्रो विश्वयुद्धबाट थिलथिलो परेको जापान, ध्वस्त सपनाहरूको चिताबाट पुनर्जन्म लिन खोज्दै थियो । त्यो समय जापान केवल पुनर्निर्माणमा मात्र केन्द्रित थिएन, नयाँ ढंगले विकासको लय भेटाउन साहस जुटाइरहेको थियो । शहरहरू पुनर्जीवनको आशाले जुर्मुराइरहेका थिए । उद्योगहरू पुनः चल्न थालेका थिए । तर, कुनै बेला नागरिकलाई एक ढिक्का बनाउने देशको मुट ुजस्तै रहेका पुराना रेलमार्गहरू भने युद्धको भुमरीमा फसेर सम्हालिन असमर्थ अवस्थामा थिए ।

त्यस्तो संकटग्रस्त मोडमा दुई व्यक्ति हिदेओ शिमा र शिन्जी सोगोले एउटा सपना देखे । त्यो सपना साधारण थिएन, त्यो भविष्यको पुनर्लेखन थियो । एउटा यस्तो रेल, जुन हावा जस्तै तेजगति, घडीको सुईसँग प्रतिस्पर्धा गर्न लायक, अनि यात्रालाई केवल यात्रा नबनाएर अनुभव साट्ने सामथ्र्यवान परिकल्पना थियो । जापान नेसनल रेल्वेका अग्रणी यी दुई जना, जसले त्यस्तो कल्पना गरे जुन सुन्दा मात्र पनि हास्यास्पद बन्न पुगेका थिए । उनीहरूको कुराले सहकर्मीहरू हाँसेका थिए, सञ्चारमाध्यमहरूले आलोचना गरेका थिए अनि सरकारले पनि शुरूमा आँखा चिम्लिएका थिए । तर, उनीहरू अडिग रहे । अन्ततः इतिहास रचेर नै पार लगाए ।

सन् १९६४ को अक्टोबर १ मा टोकियो शहर ओलम्पिकको आगमनले तरंगित थियो । त्यही समय एउटा चम्किलो सेतो रंगको रेल २१० किलोमीटर प्रतिघण्टाको अकल्पनीय गतिमा टोकियोबाट ओसाकासम्म हुइँकियो । धुलोमाटाको जगलाई चिरेर विज्ञानको नयाँ आयामको उदाहरण बनेको त्यो रेल एउटा इन्जिनबाहक गाडी मात्रै थिएन, त्यो त जापानको पुनर्जन्मको घोषणा थियो । जसलाई नाम दिइयो “शिन्कान्सेन,” अर्थात् “नयाँ ट्रंक लाइन ।” तर, जापानी जनताका लागि त्यो आविष्कारभन्दा पनि धेरै ठूलो कुरा थियो उनीहरूको विश्वास, लगाव र देशको प्रगतिको प्रतीक ।

घडीसँग प्रतिस्पर्धा गर्ने वेग

शिन्कान्सेन केवल तीब्र गतिमा चल्ने रेल मात्रै होइन, यो त समयमै पुग्ने संस्कारको मूर्त रूप पनि हो । जहाँ अन्य देशहरूमा रेल ढिलो हुनु सामान्य जस्तै मानिने गर्थे, त्यस समय जापानमा शिन्कान्सेनले सेकेन्डसम्मको समय पनि पालना गरे । टोकाइदो लाइनमा हरेक दिन ५ लाखभन्दा बढी मानिस यात्रा गर्छन् । उनीहरूको विश्वास एउटै कुरामा अडिएको छ, त्यो हो “रेल कहिल्यै ढिलो हुँदैन भन्ने विश्वास ।”

तर, गति मात्र विश्वासको आधार होइन, यसको आत्मा भनेको सुरक्षित यात्रा पनि हो । विगत ६० वर्ष देखि निरन्तर सेवारत, अनि १० अर्बभन्दा बढी यात्रु लाभान्वित हुनु कुनै चानचुने कुरा होइन । यति हुँदाहुँदै पनि दुर्घटनामा परेर एक जनाको पनि ज्यान नगएको तथ्यांक । यस्तो प्रणाली विश्वमै दुर्लभ र उदाहरणीय छ । कयौं भूकम्प आए, आँधी चल्यो, हिमपातले ट्रयाक नै छोपिए, तर रेलको गति कहिल्यै विचलित भएन । किनभने यसमा जडान गरिएका थिए विशेष किसिमका ट्रयाकहरू, अनि अत्याधुनिक निगरानी प्रणाली । यसको श्रेय २४ सै घण्टा डाक्टर झैं रेलको स्वास्थ्य जाँच्न तम्तयार कामदारहरूलाई जान्छ ।

आत्मसन्तुष्टिको यात्रा

शिन्कान्सेन एक चलायमान सभ्यता हो । आरामदायी सिट, शान्त वातावरण, रमणीय दृश्यहरूले शिन्कान्सेनको यात्रालाई ध्यानमा लिप्त साधना जस्तै बनाइदिने गर्दछ । व्यावसायिक यात्रुहरूले कम्प्युटरमा मज्जाले टाइप गर्छन्, बालबालिकाहरू झ्यालबाट खेतबारी र शहरहरूलाई हेरेर उल्लासपूर्ण अनुभव बटुल्छन् । यस रेलले जापानलाई केवल भौगोलिक रूपमा मात्र नजिक ल्याएको छैन, शहरहरूलाई पनि नयाँ आर्थिक केन्द्र बनाएको छ । व्यापार, पर्यटन र व्यक्तिगत सम्बन्धहरू सबै गति लिएर अगाडि बढेका छन् । जहाँ हरेक सेकेन्डलाई मूल्यवान ठानिन्छ, शिन्कान्सेनले त्यसलाई न्याय गरेको छ ।

एउटा विश्वस्तरीय दर्शन

जुनबेला विश्वका अन्य देशहरू उच्चगतिको रेलको सपना देखिरहेका थिए, जापानले त्यो सपना यथार्थमा परिणत गरे । यो देखेर विभिन्न देशबाट इन्जिनियरहरू अध्ययन गर्न जापान पुगे, अनि प्लेटफर्ममा उभिएर एउटै प्रश्न सोधे, “जापानले कसरी गर्छ ?” तर, जबाफ केवल प्रविधिमा मात्र थिएन, जबाफ जापानी संस्कृतिमा पनि थियो । जापानमा समयपालना नीति मात्र होइन, इज्जत मानिन्छ । समयको महत्व जापानीहरूका लागि घडीले तोक्ने सुईंको आँकडा मात्र होइन, संस्कृति पालना पनि हो ।

भविष्यमा आकाशमा हँुइकिने

जापान यो आविष्कारले पनि थामिएको छैन । अझै नयाँ सपना बुन्दैछ । “चुओ शिन्कान्सेन,” अर्थात एउटा यस्तो रेल प्रणाली जसमा रेलले ट्रयाकलाई छोएर होइन, चुम्बकीय शक्तिमा आकाशमा नै हँुइकिन्छ । “म्यागलेभ टेक्नोलोजी” मार्फत ६०३ किमी प्रतिघण्टाको गति रहने यो रेलले टोकियोदेखि नागोया २ घण्टा होइन, केवल ४० मिनेटमा पु¥याउनेछ ।