कार्यस्थलमा सुरक्षा र स्वास्थ्यको लागि विश्व दिवस

काठमाडौँ।

विश्वव्यापी जनसंख्याको लगभग ६० प्रतिशत मानिस काममा संलग्न हुन्छन् । सबै कामदारहरूको सुरक्षित र स्वस्थ वातावरणको मौलिक अधिकार ठूलो महत्त्वको बिषय हो । कार्यस्थलहरूमा हाम्रो जीवनको कति समय बित्छ भन्ने कुरालाई विचार गरिएको हुन्न एकपटक बिचार गर्नुहोस्, र यो स्पष्ट हुन्छ कि कार्यस्थलको स्वास्थ्य र सुरक्षाले सार्वजनिक स्वास्थ्य चिन्ताको आयामहरूलाई कसरी लिन्छौ । विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्लुएचओ) दक्षिण–पूर्वी एशियाका लागि क्षेत्रीय निर्देशक साइमा वाजेद भन्छिन् ।

उनी भन्छिन्, हामी हरेक वर्ष अप्रिल २८ मा काममा सुरक्षा र स्वास्थ्यको लागि विश्व दिवसलाई विश्वव्यापी रूपमा व्यावसायिक दुर्घटना र रोगहरूको रोकथामलाई प्रवर्द्धन गर्न मनाउँछौं ।

हाम्रो भगिनी संगठन, अन्तर्राष्ट्रिय श्रम संगठन (आईएलओ) ले २००३ मा व्यावसायिक स्वास्थ्य र सुरक्षाको राजनीतिक प्रोफाइल बढाउन र व्यावसायिक सुरक्षा र स्वास्थ्यमा उनीहरूको विश्वव्यापी रणनीतिको अभिन्न ’वकालत’ घटक पूरा गर्न विश्व दिवस मनाउन थालेको थियो ।

व्यावसायिक स्वास्थ्यले कार्यस्थल सम्बन्धी खतराहरूलाई रोक्ने क्रममा कामदारहरूको शारीरिक, मानसिक र सामाजिक कल्याणलाई समेट्छ ।
जोखिमहरूले व्यावसायिक रोगहरू निम्त्याउन सक्छ जसले कार्यबलमा भाग लिने कामदारहरूको क्षमतालाई क्षीण बनाउँछ, र दीर्घकालीन रोगको दर बढाउँछ । विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्लुएचओ) र आईएलओले सन् २०१६ मा कामसँग सम्बन्धित रोग र चोटपटकका कारण १८ लाख ८० हजारको मृत्यु भएको अनुमान गरेको छ ।

हाम्रो डब्ल्यूएचओ दक्षिण–पूर्वी एशिया क्षेत्र (एसईएआर) ले काम सम्बन्धी मृत्युदरको असमान उच्च बोझको सामना गरिरहेको छ, जसमा प्रति १ लाख कामदार जनसंख्याको ३६ दशमल्भ ५ मृत्युहरू छन् । व्यावसायिक जोखिमहरू हाम्रो क्षेत्रमा रोग अनुमानहरूको लागि तेस्रो–सबैभन्दा ठूलो पर्यावरणीय जोखिम कारकको रूपमा पनि श्रेणीबद्ध छन् ।

हाम्रो क्षेत्रका अनौपचारिक कामदारहरूले कमजोर कामको अवस्था र सीमित सामाजिक सुरक्षाका कारण महत्त्वपूर्ण चुनौतीहरूको सामना गर्छन् । तिनीहरू आर्थिक झट्काहरूको लागि असमान रूपमा कमजोर छन् र पर्याप्त कार्यस्थल सुरक्षाको अभाव छ, कार्यस्थलको चोटहरूको प्रभावलाई बढाउँदैछ ।
व्यावसायिक स्वास्थ्यमा जलवायु परिवर्तनको प्रभाव पनि हालै चिन्ताको रूपमा देखा परेको छ । जलवायु–सम्बन्धित खतराहरू, विशेष गरी चरम मौसमी घटनाहरू, कामको उत्पादन र अवधि सीमित गर्दछ, र कामदारहरूको स्वास्थ्य र सुरक्षामा जोखिम खडा गर्दछ ।

स्वास्थ्य र सुरक्षा पनि शारीरिक चिन्ता भन्दा पर जान्छ । कोभिड १९ महामारीले कार्यस्थलमा मानसिक स्वास्थ्य समस्याहरूलाई सम्बोधन गर्न तत्काल आवश्यकतालाई हाइलाइट ग¥यो । सुरक्षित र स्वस्थ काम गर्ने वातावरणले मानसिक स्वास्थ्यलाई समर्थन गर्दछ, र राम्रो मानसिक स्वास्थ्यले निश्चित रूपमा मानिसहरूलाई उत्पादक रूपमा काम गर्न सक्षम बनाउँछ । डिप्रेसन र चिन्ता जस्ता मुद्दाहरू कार्यस्थलहरूमा व्यापक हुन्छन्, जसले उत्पादकत्व र कार्यसम्पादनलाई असर गर्छ । उपचार नगर्दा, आर्थिक लागत अमेरिकी डलर १ ट्रिलियन वार्षिक अनुमान गरिएको छ ।
प्रभावकारी संगठनात्मक नीतिहरू, स्वास्थ्य समस्याहरूको प्रारम्भिक पहिचान, स्वास्थ्य जाँच, र निवारक हेरचाहले सुरक्षा जालमा योगदान पु¥याउँछ र कामदारहरूको लागि स्वास्थ्य जागरूकता बढाउँछ ।

राम्रो व्यावसायिक स्वास्थ्य र सुरक्षा सुनिश्चित गर्नुले साझेदारी र सहयोगमा निर्भर हुन्छ ।
स्वास्थ्य, वातावरण, र जलवायु परिवर्तन (सन् २०२० देखि २०३० मा डब्लुएचओ विश्वव्यापी रणनीतिको लागि हाम्रो क्षेत्रीय कार्य योजनाले व्यावसायिक स्वास्थ्यलाई व्यापक रूपमा सम्बोधन गर्न स्वास्थ्य र श्रम मन्त्रालयहरू बीचको सहकार्यमा जोड दिन्छ ।

यी स्वास्थ्य र रोजगारी क्षेत्रहरू बीचको सहकार्य समाजका कमजोर वर्गहरूलाई जोगाउन महत्त्वपूर्ण छ । गैर–सहयोगी सामाजिक सुरक्षा प्रणालीहरू अनौपचारिक कामदारहरूलाई कार्यस्थलमा हुने चोटहरूको आर्थिक परिणामहरूबाट जोगाउनको लागि पनि आवश्यक छ ।
दिगो विकास लक्ष्यमा उल्लिखित दिगो विकास, समावेशी विकास र जलवायु परिवर्तनको जोखिमसँग लचिलोपन हासिल गर्न व्यावसायिक स्वास्थ्यलाई प्राथमिकतामा राख्नुपर्छ ।

सकारात्मक स्वस्थ कार्यस्थलहरू सिर्जना गर्न आवश्यकता स्वयं स्पष्ट छ । त्यस्ता प्रयासहरूको प्रतिफलले व्यवसाय, संस्था र समाजलाई सामूहिक रूपमा र व्यक्तिहरूलाई व्यक्तिगत रूपमा सकारात्मक प्रभाव पार्छ ।