काठमाडौं ।
नेपालमा विक्रि वितरण हुँदै आएको तेल तथा वनस्पति घिउमा अत्यधिक मात्रामा ट्रान्स–फ्याटी एसिडको स्तर भएकाले खान अयोग्य भएको भन्दै यस्तो उत्पादन र विक्री नगरर्न सरकारले निर्णय गरेको छ । उक्त निर्णय स्वास्थ्य प्रवर्द्धन र जीवन बचाउने उद्देश्यले एक कानून मार्फत खाद्य आपूर्तिमा औद्योगिक रूपमा उत्पादित ट्रान्स–फ्याटी एसिडको स्तरलाई सीमित गरेकोमा विश्व स्वास्थ्य संगठनले नेपाललाई बधाई दिएको छ ।
“ट्रान्स–फ्याटी एसिड उन्मूलन गर्नु एक लागत–प्रभावी उपाय हो जसमा हृदय रोगबाट अकाल मृत्युलाई रोक्नको लागि ठुलो स्वास्थ्य लाभ छ,“ डब्लु एचओका दक्षिण–पूर्वी एसियाका क्षेत्रीय निर्देशक सुश्री साइमा वाजेदले विज्ञप्ती मार्फत भन्नुभएको हो । दक्षिण–पूर्वी एसिया क्षेत्रमा नसर्ने गहरूको रोकथाम र नियन्त्रणलाई प्राथमिकता दिँदै, डब्लुएचओले अन्य उपायहरू सहित राष्ट्रिय खाद्य आपूर्तिहरूबाट ट्रान्स–फ्याटी एसिडहरू उन्मूलन गर्न सदस्य राष्ट्रहरुलाई सहयोग गर्दै आएको छ । नेपालको कानूनसँगै, अब यस क्षेत्रको लगभग ८० प्रतिशत जनसंख्या – १.६ बिलियन मानिसहरू – ट्रान्स–फ्याटी एसिडको हानिबाट सम्भावित रूपमा सुरक्षित हुनेछन् ।
विश्वव्यापी रूपमा, औद्योगिक रूपमा उत्पादित ट्रान्स–फ्याटी एसिडको सेवनले प्रत्येक वर्ष ६ लाख ४० हजार मानिसको मृत्यु हुने गरेको छ उल्लेख गरिएकोछ । उच्च ट्रान्सफ्याटकाे सेवनले हृदय रोगबाट हुने मृत्युको जोखिमलाई अत्यधिक रूपमा बढाउँछ । ट्रान्स फ्याटले स्वास्थ्यमा नराम्रो हानी पुर्याउने भएकै कारण पछिल्लो समय धेरै मानिसमा मुटुको समस्या हुने गरेको छ । डब्ल्यूएचओ दक्षिण–पूर्वी एसिया क्षेत्रमा, नसर्ने रोगहरूले हरेक वर्ष लगभग ९ मिलियन मानिसको मृत्यु अर्थात् ६९ प्रतिशत मृत्यु निम्त्याउँछ । मुटु रोग मृत्युको प्रमुख कारण हो ।
सन् २०१८ मा डब्लुएचओले औद्योगिक रूपमा उत्पादित ट्रान्स–फ्याटी एसिडहरूको उन्मूलन हासिल गर्न मद्दत गर्न छ वटा रणनीतिहरूको रिपेल्स गाइड लाइन जारी गरेको थियो । रिजोलभ टु सेभ लाइभ्सको सहकार्यमा, रिप्लेस प्रोटोकलहरू क्षेत्रभरि लागू भइरहेका छन् ।
सन् २०२२ सम्म थाइल्याण्ड, भारत र बंगलादेशले खाद्यान्न आपूर्तिमा ट्रान्स–फ्याटी एसिडको उन्मूलनका लागि नियमहरू अपनाएका थिए । इन्डोनेसियासँग पूरक नीति उपायहरू थिए । श्रीलंकाले २०२३ मा नियमावली जारी गर्यो । नेपालले फेब्रुअरी ८ मा ट्रान्स–फ्याटी एसिडसम्बन्धी कानून जारी गर्यो ।
ट्रान्स–फ्याटी एसिडहरू प्रतिबन्धित गर्नु डब्लुएचओ दक्षिण–पूर्वी एशिया क्षेत्र अन्तर्गतका उपायहरू मध्ये एक हो जसले हृदय रोगबाट हुने मृत्युलाई कम गर्नका लागि सबै साझेदारहरू र सबै सरोकारवालाहरूलाई एकताबद्ध प्रयासमा जोड दिन्छ ।
ट्रान्स–फ्याटी एसिड सम्बन्धी नेपालको कानूनले २०२५ सम्ममा डब्लुएचओको डब्लुएचओको रिप्पेलसको उत्कृष्ट अभ्यास वा पूरक नीति उपायहरू मार्फत दुई अर्ब मानिसहरूलाई ट्रान्स–फ्याटी एसिडको हानिकारक प्रभावहरूबाट जोगाउने लक्ष्य डब्लुएचओमा ३० मिलियन मानिसहरू थप्नेछ ।
डब्ल्यूएचओले यस क्षेत्रका देशहरूलाई ट्रान्स–फ्याटी एसिडहरू विरुद्धको प्रगतिलाई अगाडि बढाउन उत्तम–अभ्यास नीतिहरू, अनुगमन र निगरानीमा ध्यान दिन आग्रह गरिरहेको छ । गत महिना, थाइल्याण्ड औद्योगिक रूपमा उत्पादित ट्रान्स–फ्याटी एसिड उन्मूलनमा प्रगति प्रमाणित गर्ने डब्लुएचओ प्रमाणपत्रको पहिलो पाँच प्राप्तकर्ताहरूमध्ये थियो ।
खाद्यान्न आपूर्तिबाट ट्रान्स–फ्याटी एसिडहरू हटाउँदा मानिसहरूको स्वास्थ्य र कल्याणमा वृद्धि हुनेछ र २०३० सम्ममा नसर्ने रोगहरूबाट अकाल मृत्युदरलाई एक तिहाइले घटाउने एसडीजी लक्ष्यहरू हासिल गर्न मद्दत गर्नेछ ।