हामीलाई भत्ता होइन, काम दिनुस् : यौनिक तथा लैंगिक अल्पसंख्यक

 सुर्खेत ।

सल्यान जिल्लामा जन्मिएकी अञ्जली यौनिक तथा लैंगिक अल्पसंख्यक समुदायमा पर्छिन् । उनी विगत चार वर्ष देखि सुर्खेतमा बस्दै आइरहेकी छिन् ।

उनको पेशाव्यवसाय केही छैन छ त केबल समाजले गर्ने अपमान र अवहेलना । उनले परिवारका सदस्यले आफूलाई जन्मिदा छोरा देखेको हुँदा छोरीको रूपमा अझै स्वीकार गर्न नसक्दा जन्मस्थान छोडेर सुर्खेतमा बस्दै आएको बत्ताउँछिन् । ‘मलाई जीविकोपार्जन गर्न विगत निकै समस्या भएको छ, सबैले सामाजिक सुरक्षा भत्ता भनेको सुन्छु, दुई–चार हजारले केही हुँदैन˘, उनले भनिन्, ‘मैले एस।एल।सी गरेकी छु, कुनै कार्यालयमा कार्यालय सहयोगीको काम त गर्न सक्छु नि, हाम्रो सरकारले त्यो पहल गरिदिए हुन्थ्यो ।˘ अञ्जली भन्छिन्, ‘जबसम्म हामी खुलेकाको जीविकोपार्जनको स्रोत हुँदैन तबसम्म हाम्रा समुदायका अरू पनि खुल्न सक्दैनन् ।˘

वीरेन्द्रनगरकी जेनीषा नेपाली पनि यही समुदायमा पर्छिन् । जन्मिदा छोरा जन्मिए पनि उनको स्वभाव सानै देखी छोरीको भयो तर परिवारले छोरा नै बन्न दबाब दियो । उनको अहिले पनि दुई वटा पहिचान छ, घरमा हुँदा छोरा तर घर बाहिर निस्किएपछि छोरी । यसका लागी उनले निकै संघर्ष गरेकी छन् । उनले आफूले बजारमा हिँड्दा छक्का हिजडा जस्ता शब्द सुन्दा पनि मेरो स्वभाव परिवर्तन गर्न सक्दिन बरु दुःखी हुने बत्ताउँछिन् । ‘घरपरिवार र समाजले हामीलाई हेर्ने दृष्टिकोण अब फेर्नुपर्छ, किनकि हाम्रो पहिचान यो हो भनेर खुलिसकेका छौ˘, उनले भनिन्, ‘सहभागीताका लागी मात्रै कार्यक्रममा बोलाएर पाँच सय , हजार दिएर भुलाउनु भन्दा हामीलाई केही काम दिनुस्, आत्मनिर्भर भएर बाच्न चाहन्छौ˘, उनले भनिन्, ‘मेरो परिवारले नै जनगणनाका बेला मलाई छोरा भनेर नाम टिपाएको छ, अनि म कसरी यो समुदायको गणनामा पर्छु ।˘

नेपाल युएस अल्मोना नेटवर्क (नुसान)को आयोजना, अमेरिकन कर्नर (परिवर्तनका लागी युवा)को समन्वय र अमेरिकी राजदुतावासको सहयोगमा आयोजना भएको टेबल डिस्क सन कार्यक्रममा सहभागी उनीहरूले यस्तो समस्या राखेका हुन् ।  कार्यक्रममा बोल्दै राष्ट्रिय  मानव अधिकार आयोगका मानबहादुर कार्कीले कर्णालीमा यौनिक तथा लैंगिक अल्पसंख्यको समूह ८८ जना भएको तथ्याकं आफ्नो कार्यालयमा भएको बताएका छन् ।

उनले यो समूह आफ्नो अधिकारबाट कसरी वञ्चित छ भन्ने विषयमा छलफल गर्न जरुरी रहेको बताएका छन् । ‘मानवअधिकार आयोगले यो समुदायको अधिकार सुनिश्चितताका लागी सहयोग गरिरहेको र आँच आउने काम भए कारबाहीका लागी पहल पनि गरिरहेको छ ˘, उनले भने, ‘राज्यबाट भन्दा पनि मुख्य परिवार अनि समुदायबाट समस्या छ ।˘

कार्यक्रममा सहभागी विभिन्न सरोकारवाला निकायले सामाजिक सुरक्षा भत्ता भन्दा पनि विभेद गर्ने समाज परिवर्तन भए समस्या आफै समाधान हुनेमा जोड् दिएका छन् । सबैभन्दा मुख्य समस्या भनेको शौचालयको भएको पनि उनीहरूले बताएका हुन् । महिला र पुरुष जस्तै यौनिक तथा लैंगिक अल्पसंख्यक, हृइल चियर प्रयोगकर्ताका लागी सहज हुने खल्को शौचालय निर्माण भए पनि एउटा समस्या समाधान हुने उनीहरूले बताएका हुन् ।

वीरेन्द्रनगर नगरपालिकाका प्रमुख मोहनमाया ढकालले स्वयम् व्यक्तिले के काम गर्ने, के गर्न सकिन्छ भन्ने बुझ्न आवश्यक रहेका बताएकी छिन् । उनले स्थानीय सरकारले यसमा पूर्ण रूपमा सहयोग गर्न तयार भएको बताउँदै जीवन परिवर्तन गर्न र स्वतन्त्र भएर आफ्नो पहिचान लिएर बाच्न का लागी आफैले द्रिढता लिन आवश्यक भएको बताएकी हुन् ।

‘सामाजिक सुरक्षा भत्ताकै आवश्यक भए नगरपालिका पहल गर्न तयार छ तर आत्मनिर्भरताका लागी आफूले के गर्ने भन्ने योजना बनाउनुस्, भत्ताको केही रकमले पुग्दैन˘, उनले भनिन्, ‘नेतृत्व दिएर काम लगाउन नगरपालिका सधैँ तत्पर छ, आफू र आफ्नो समुदायको आवश्यकता के भन्ने पहिला जानकारी लिनुस् ।˘

अमेरिकन कर्नर सुर्खेतले सुर्खेतमा रहेका यौनिक तथा लैगिंक अल्पसंख्यकका लागी भन्दै अंग्रेजी कक्षा र कम्प्युटर कक्षा सञ्चालन गर्ने जानकारी दिएको छ । यो समुदायका नागरिकलाई थप अग्रसर गराउन पहल गर्नका लागी यो आवश्यकता महसुस भएको अमेरिकन कर्नर सुर्खेतका कार्यक्रम संयोजक हृदेश के।सीले बताएका छन् । उनले परिवर्तन र ज्ञानका कुरा सिकाएर केही सहयोग गर्ने र सबैले आफ्नो आफ्नो क्षेत्रबाट सहयोग गर्न आवश्यक रहेको पनि औँल्याएका छन् ।