पर्सा राष्ट्रिय निकुञ्जकोे सुरक्षामा सीसी क्यामेरा

वन्यजन्तुको सुरक्षा गर्दै नेपाली सेना
मधुसुदन रायमाझी, काठमाडौं
पर्सा राष्ट्रिय निकुञ्जमा तीव्र गतिको सवारीसाधनका कारण दुर्लभ वन्यजन्तुको मृत्यु हुने क्रम बढेपछि सीसी क्यामेरामार्फत निगरानी गरिने भएको छ ।

निकुञ्जअन्तर्गत पर्ने पूर्वपश्चिम राजमार्गमा तीव्र गतिमा सवारीसाधन सञ्चालन हुँदा सडक हुँदै ओहोरदोहोर गर्ने क्रममा सवारीसाधनले ठक्कर दिँदा वन्यजन्तु घाइते हुनुका साथै मृत्युसमेत हुने गरेको छ ।

निकुञ्जभित्र खुला सडक हुने भएकाले सवारीसाधन तीव्र गतिमा चल्ने गरेको छ । निकुञ्जको सुरक्षाको जिम्मेवारी पाएको नेपाली सेनाले सवारीसाधनलाई सीमित गतिमा सञ्चालन गर्न बारम्बार आग्रह गरेपनि चालकहरुले कार्यान्वयन गरेका छैनन् । बिहान र साँझपख वन्यजन्तुहरु आफ्नो बासस्थान जानका लागि सडकबाट आवतजावत गर्ने क्रममासवारी साधनले ठक्कर दिने गरेको छ ।

केही महिनाअघि तीव्र गतिको कारसित ठोकिक्दा राजमार्ग पार गर्ने क्रममा एक दुर्लभ पाटेबाघ दुर्घटनामा परेको थियो । नेपाली सेना र निकुञ्ज संरक्षणमा कार्यरत सरकारी निकाय एवं मध्यवर्ती क्षेत्रका उपभोक्ता समितिले अहिलेसम्म बाघको अवस्था पत्ता लगाउन सकेको छैन ।
निकुञ्जमा संरक्षित हनुमान बाँदर, चित्तल, साम्बरलगायतका वन्यजन्तुको सवारीसाधनमा ठोक्किएर मृत्यु भइसकेको छ । वन्यजन्तु रमाउने समय विशेष गरी साँझ र बिहानपख राजमार्गमा दुर्घटना पर्नेक्रम पछिल्लो समय बढ्दो छ ।

बाक्लो हुस्सु, राजमार्गमा गुड्ने सवारीसाधनको तीव्र गतिले वन्यजन्तुको मृत्यु हुने क्रम बढेपछि राजमार्गमा सीसी क्यामेरा जडानको कामलाई अगाडि बढाउने गृहकार्य पर्सा राष्ट्रिय निकुञ्जले गरेको छ । बारा, पर्सा र मकवानपुर जिल्लाका ६२७ वर्ग किमि भूभाग निकुञ्जले ओगटेको छ । यातायात आवागमनका दृष्टिले अति व्यस्त सो राजमार्गको करिब ४५ किलोमिटर सडक निकुञ्ज क्षेत्रभित्र पर्दछ ।

विसं २०४० वैशाख ५ गते घोषणा गरिएको ती भूभागको आरक्षण क्षेत्रलाई विसं २०७४ वैशाख २५ गते राष्ट्रिय निकुञ्जमा विस्तार गरिएको थियो । सरकारले ती तीन जिल्लाका तत्कालीन निर्मलबस्ती, सुवर्णपुर, जिराभवानी, सिमरा, अमलेखगन्ज, चुरियामाई, पद्मपोखरी, हाँडिखोला र मनहरि गाउँका २८५ वर्ग किलोमिटर क्षेत्रफललाई समेटी विसं २०६२ असार १३ गते मध्यवर्ती क्षेत्र घोषणा गरेको थियो ।

निकुञ्जको सुरक्षा र वन्यजन्तुको संरक्षणमा नेपाली सेनाको तारादल गणले आधुनिक सूचना प्रविधिमार्फत सुरक्षा गरिरहेको छ । राजमार्गमा हाल जडान भएका सीसी क्यामेराले निगरानी गर्न कठिनाइ भएको बताउँदै सेनाल थप सीसी क्यामेरा जडान गर्न प्रस्ताव गरेको छ । सेनाले पैदल, साइकल, हात्ती सवार तथा गाडीमार्फत गस्ती गर्दै आएको छ ।

राजमार्गका आवश्यक स्थानमा सीसीटिभी जडान गरी सवारीसाधन आवतजावत, वन्यजन्तु सवारीसाधन ठोक्किए तत्काल सुरक्षाकर्मी परिचालन गर्ने प्रविधि सेनाले अपनाएको छ ।

वन्यजन्तुको बासस्थान, जैविक विविधता, बिभिन्न प्रजातिका वनस्पति तथा सिमसारका दृष्टिकोणले यो निकुञ्ज विश्वकै उत्कृष्टमा पर्दछ । अरु निकुञ्जमा कमै देखिने जङ्गली कुकुर (ढोले) हुडार÷हड्डी बाघ, चौसिङ्गा, सालक, सुनगोहोरो, अजिङ्गर, राजधनेश यहाँका विशेषता मानिन्छ । पाटे बाघ, जङ्गली हात्ती, गैँडा तथा गौरी गाई यहाँका प्रमुख विशेषता हुन् ।

निकुञ्जभित्रका नदीजन्य पदार्थ उत्खनन तथा संकलन तीव्र गतिमा अगाडि बढेको छ । स्थानीय तहको कार गठन भएपछि झन निकुञ्जभित्रका नदी तथा खोलाबाट बालुवा, गिट्टी तथा ढुङ्गाजस्ता नदीजन्य सामग्रीको उत्खनन गर्ने क्रम बढेको छ । वन्यजन्तु संरक्षण ऐन २०२९ ले निकुञ्ज क्षेत्रबाट नदीजन्य पदार्थ उत्खनन तथा सङ्कलन कार्यलाई निषेध गरेको छ ।

तीव्र गतिमा सवारी सञ्चालन हुँदा वन्यजन्तुको मृत्यु हुने क्रम बढेपछि नेपाल सेनाले पर्सा राष्ट्रिय निकुञ्जमा सीसी क्यामेरामार्फत गति नियन्त्रण गर्ने भएको छ ।

निकुञ्ज पर्यटकीय गन्तव्यका रूपमा पनि विकास हुँदै गएको छ । केहीवर्ष अघिसम्म घुम्न र रमाइलो गर्न चितवन राष्ट्रिय निकुञ्जबाहेक नजिकमा पर्यटकीय गन्तव्य स्थल नरहेको प्रदेश–२ मा पर्यटकका लागि पर्सा राष्ट्रिय निकुञ्ज आकर्षक गन्तव्यस्थलका रूपमा विकसित हुँदै गएको हो ।

नेपाली सेनाका प्रवक्ता यमप्रसाद ढकालले निकुञ्जभित्र रहेका वन्यजन्तुको सुरक्षा गर्न नेपाली सेना अहोरात्र खटिएको बताउँदै प्रविधिको प्रयोगलाई पनि उच्च महत्व दिएको बताउनुभयो ।

उहाँले भन्नुभयो– ‘निकुञ्जभित्र पर्ने राजमार्गमा तीव्र गतिमा सवारी साधन सञ्चालन हुँदा वन्यजन्तुका मृत्यु हुने गरेको छ । सवारीसाधनको गति नियन्त्रण गर्न सीसी क्यामेरामार्फत निगरानी गर्छाैं ।’ पर्सा राष्ट्रिय निकुञ्जभित्र वन्यजन्तुको सुरक्षालाई ध्यानमा राखिएको बताउँदै उहाँले वन मन्त्रालय र विभागसँग समन्वय गरेर आगामी दिनमा सिसी क्यामेरा थप गर्नका लागि गृहकार्य भइरहेको बताउनुभयो ।