काठमाडाैं ।
दक्षिण एसियाका आणविक शक्ति सम्पन्न राष्ट्र भारत र पाकिस्तानबीचको दीर्घकालीन द्वन्द्व र मंगलबार रातिदेखि शुरु भएको पछिल्लो युद्धले यहाँको क्षेत्रीय अर्थतन्त्रमा गहिरो प्रभाव पार्ने सम्भावना रहेको छ ।
सन् १९४७ मा ब्रिटिश साम्राज्यबाट स्वतन्त्र भएपछि भारत विभाजन भई दुई राष्ट्र बनेदेखि नै उनीहरुबीच विवाद लगातार द्वन्द्व र अस्थिरता रहँदै आएको छ । दुई साता अघि कश्मीरको पहलगाममा भएको आक्रमणमा २६ जनाको मृत्यु भएपछि
भारतले पाकिस्तानलाई उक्त आक्रमणमा संलग्न आतंककारी समूहलाई सहयोग गरेको आरोप लगाएको छ भने पाकिस्तानले अस्वीकार गर्दै आएको छ । सीमा क्षेत्रमा भएको कारण क्षेत्रीय अस्थिरता बढ्दै गएको छ ।
आर्थिक क्षेत्रमा प्रभाव
विश्वव्यापी लगानीकर्ताहरू भारत र पाकिस्तानबीचको बढ्दो तनावलाई चासोपूर्वक हेरिरहेका छन् । लगानीकर्ताहरूले दक्षिण एसियामा लगानी गर्न पुनः विचार गर्न थालेका छन् । व्यापार र वाणिज्यमा अवरोध सिर्जना हुँदा व्यापार घाटा बढ्दै गएको छ।बजारमा नकारात्मक प्रभाव देखिन थालिसकेको छ। मुद्रा व्यापारीहरूले भारतीय रूपैयाँ र पाकिस्तानी रूपैयाँको अस्थिरताको सामना गर्न ‘हेजिङ’ गर्न थालेका छन्।
नेपाललाई पर्ने असर
भारत–पाकिस्तान युद्धको आर्थिक असर नेपालमा पनि प्रत्यक्ष रूपमा देखिन सक्छ । नेपालले आफ्नो अधिकांश व्यापारिक गतिविधि भारतको बन्दरगाह र सीमा नाकाहरू मार्फत गर्ने हुँदा भारत–पाकिस्तान तनावले व्यापारिक आपूर्तिमा अवरोध सिर्जना गर्न सक्छ ।
आयात–निर्यात अवरोध स् भारतीय बन्दरगाह र सिमानामा सुरक्षा कडाइ हुँदा, नेपालले कच्चा पदार्थ, इन्धन र अत्यावश्यक सामग्रीको आपूर्तिमा कठिनाइ भोग्न सक्छ । मुद्रा अस्थिरताः भारतीय रूपैयाँको अवमूल्यनले नेपाली रूपैयाँमा पनि प्रत्यक्ष प्रभाव पार्न सक्छ। पर्यटन र लगानीः दक्षिण एसियाली क्षेत्र अस्थिर हुँदा अन्तर्राष्ट्रिय पर्यटकहरू र लगानीकर्ताहरूले नेपालमा लगानी गर्न हिचकिचाउने सम्भावना रहन्छ । आप्रवासी श्रमिक:मध्यपूर्वमा कार्यरत नेपाली आप्रवासी कामदारहरूले पनि यस द्वन्द्वको अप्रत्यक्ष प्रभाव भोग्न सक्छन्।
अन्तर्राष्ट्रिय वित्तीय संस्थाहरूको भूमिका
विश्व बैंक र अन्तर्राष्ट्रिय मुद्रा कोषले दक्षिण एसियामा द्वन्द्व र अस्थिरताको आर्थिक प्रभावमा ध्यान केन्द्रित गर्दै आएका छन् ।
नेपालले पनि व्यापार घाटा तथा आर्थिक अवरोधको सामना गर्दा अन्तर्राष्ट्रिय संस्थाहरूबाट आर्थिक सहायता लिनुपर्न सक्ने सम्भावना रहन्छ ।
भारत–पाकिस्तानबीचको विगतका द्वन्द्वले दक्षिण एसियाली अर्थतन्त्रमा दीर्घकालीन नकारात्मक प्रभाव पार्दै आएको छ । आर्थिक एकता र सहयोगको कमीले क्षेत्रीय विकासमा बाधा उत्पन्न गरेको छ ।
नेपालमा पनि यस द्वन्द्वको अप्रत्यक्ष आर्थिक प्रभाव देखिन सक्छ । शान्ति प्रक्रिया र कूटनीतिक पहलले मात्र दक्षिण एसियामा दीर्घकालीन आर्थिक समृद्धिको मार्ग प्रशस्त गर्न सक्छ । साथै भारत र पाकिस्तानबीचको द्वन्द्वका कारण दक्षिण एसियाली क्षेत्रीय सहयोग संगठन (सार्क) को कारण प्रभावकारितासमेत घटेको छ ।
प्रतिक्रिया