युगौँदेखिको फुटबल यात्रा

अन्तर्राष्ट्रिय फुटबल महासंघ (फिफा) काअनुसार विश्वभरका लगभग २४ करोड मानिसहरूले नियमित रूपमा फुटबल खेल्ने गर्छन् । यद्यपि फुटबलको प्रारम्भ निकै पुरानो कालमा भएको हो । मृत जनावरको आमाशयलाई लात हानी खेल्न शुरू गरिएको यो खेल अहिले विश्वकै सबैभन्दा लोकप्रिय खेलका रूपमा चिनिन्छ ।
फुटबलको उत्पत्ति लगभग २००० वर्ष पहिले चीन, ग्रीस, रोम र मध्य अमेरिकाका विभिन्न क्षेत्रहरूमा भएको दाबी गरिएको छ । तर, फिफाले यस खेलको प्राचीन उदय चीनबाट भएको मान्यता दिएको छ । त्यस्तै, आधुनिक फुटबलको उदय भने इंग्ल्याण्डबाट भएको तथ्यमा कुनै द्विविधा छैन ।

ब्रिटिस उपनिवेशसँगै फुटबल विश्वभर फैलिएको थियो । त्यसैगरी, इंग्ल्यान्डले फुटबलको आधुनिकीकरणका लागि विभिन्न नियमको पनि शुरूवात गर्यो, जसमध्ये विपक्षी खेलाडीलाई ’ट्याकल’ गर्ने र बललाई हातले छुन नपाउने नियम बसाल्यो ।

फुटबलको नियम र संरचनामा समय क्रमअनुसार परिवर्तन हुँदै गयो । सन् १८९१ मा पेनाल्टी किकको अवधारणा अस्तित्वमा आयो, जसले खेलमा नयाँ आयाम थपियो । त्यसपछि सन् १९१३ मा फिफाले ब्रिटिस फुटबल संघ (एफए) को सदस्यता प्राप्त ग¥यो ।

त्यस्तै, १९७० को मेक्सिको विश्वकपमा रातो र पहेँलो कार्ड प्रयोगको शुरूआत भयो । अर्को महत्वपूर्ण परिवर्तन सन् १९९२ मा भयो । ब्याकपास दिइएको बललाई गोलरक्षकले समात्न नपाउने नियम बनाइयो भने पछाडिबाट ट्याकल गर्दा रेड कार्ड र पेनाल्टी पाउने नियम बसालियो ।

अन्तर्राष्ट्रिय फुटबल संघ बोर्ड (आईएफएबी) ले १ जुलाई २०२५ देखि फुटबल खेलका नियमहरूमा परिवर्तन गर्दैछ । बोर्डको १ सय ३९औं वार्षिक साधारण सभामा फुटबल खेलका नियमहरूमा परिवर्तन गर्ने निर्णय गरिएको हो ।

नयाँ नियममा ड्रप बल्स, टोलीका खेलाडीहरूको लागि अप्रत्यक्ष फ्रिकिक र भिडियो एसिस्टेन्ट रेफ्री (भिएआर) प्रोटोकल जसले रेफ्रीलाई समीक्षापछि निर्णय घोषणा गर्न अनुमति दिने लगायतका विषयलाई समावेश गरिएको छ ।

लागू हुने नयाँ नियम

पछिल्ला परीक्षणहरूबाट देखिएअनुसार गोलरक्षकहरूले बल धेरै समय नियन्त्रणमा राख्ने समस्यामा अब सुधार हुने अपेक्षा गरिएको छ । आईएफएबीले नियम १२ दशमलव २ अप्रत्यक्ष फ्रिकिकमा संशोधन गर्ने निर्णय सर्वसम्मत रूपमा गरेको छ ।

अब यदि गोलरक्षकले आठ सेकेन्डभन्दा बढी बल नियन्त्रणमा राखेमा रेफ्रीले विपक्षी टिमलाई कर्नर किक प्रदान गर्नेछन् । हाललागू रहेको ६ सेकेन्डभन्दा बढी बल नियन्त्रण राखेमा अप्रत्यक्ष फ्रिकिकको सट्टा दुई सेकेन्ड थपगर्दै कर्नर किक प्रदान गर्दै नियमलाई परिमार्जित गरिएको हो ।

त्यस्तै, नियम ३ दशमलव १० अनुसार टिम कप्तानमा रेफ्रीहरू र खेलाडीबीचको सञ्चार सुधार गर्न कप्तान मात्र रेफ्रीसँग जान सक्ने नयाँ नियम लागू गर्न लागिएको छ । त्यसैगरी ड्रप बलमायदि बल पेनाल्टी क्षेत्रबाहिर छ र खेल रोकिएको छ भने रेफ्रीले स्पष्ट रूपमा पहिचान गर्न सक्ने टिमलाई ड्रप बल दिनेछन् । अन्यथा, बल अन्तिम पटक छोएको टिमलाई दिइनेछ ।

यदि टिम अफिसियल, सब्स्टिच्यूट, निस्किएका खेलाडी वा अस्थायी रूपमा बाहिर रहेका खेलाडीले बललाई मैदान छोड्ने क्रममा छुन्छ तर, अनुचित हस्तक्षेपको उद्देश्य नभएमा टिमविरुद्ध अप्रत्यक्ष फ्रिकिक दिइनेछ । प्रतियोगिताहरूलाई रेफ्रीले भिएआर समीक्षापछि घोषणा गर्न सक्ने विकल्प दिइनेछ ।

त्यस्तै, भिएआरले बल गोल नभएको र गोलरक्षकको अगाडि बढ्ने निर्णय अनुगमन गर्न सक्ने भएकाले सहायक रेफ्रीले पेनाल्टी चिन्हको लाइनमा उभिनुपर्ने नियम छ । त्यसबाहेक रेफ्रीहरूका लागि पनि बडी क्यामेरा प्रयोगको परीक्षण गरिने भएको छ ।

शीर्षस्तरका खेलहरूमा प्रशिक्षण तथा शिक्षाका लागि रेफ्रीहरूमा बडी क्यामेरा लगाउनका लागि प्रशिक्षण गर्न लागिएको हो । फिफाले फिफा क्लब विश्वकपमा प्रत्यक्ष प्रसारणका लागि रेफ्रीहरूले बडी क्यामेरा लगाउने योजना बनाएको छ ।

त्यस्तै, आक्रामक फुटबललाई प्रोत्साहन गर्न र गोल अवसरहरू बढाउन नयाँ अफसाइड नियमको पनि परीक्षण गरिने भएको छ । त्यस्तै, फिफाले सस्पेक्ट र प्रोटेक्ट अभियानलाई थप विस्तार गर्ने जानकारी गराएको छ ।

यो अभियान फुटबलमा टाउकोको चोट सम्बन्धी जागरूकता बढाउने उद्देश्यले चलाइएको हो । फुटबलको यो ऐतिहासिक यात्रा अझै निरन्तर जारी छ र भविष्यमा पनि यस खेलका नयाँ–नयाँ कोशेढुंगा थपिँदै जाने नै छ ।