पुनर्मिलनमा बाजुरा आएका युएस नागरिकले दिएको सन्देश

सामान्यतया मानिसहरू आफ्नो वृद्धि विकासका लागि थातथलो छोडेर परदेशिन्छन् । हाम्रो नेपालमा हुनेखाने मध्यम वर्गका युवायुवतीहरू पढाइलेखाइका लागि शहर पस्छन् भने विपन्न मानिसहरू इन्डियाका कालापहाडदेखि दिल्ली, मुुम्बै शहरका चौकीदार र होटेल–रेस्टुराँ हुँदै मकान कुरुवासम्म देखिन्छन् । शहर पसेकाहरू उमेर हुर्केसँगै शहरबाटै विदेशतिर हानिन्छन् । रोजगार, पेसा, व्यवसायको सिलसिलामा उतै–उतै हराउँछन् ।

पछिल्लो समयमा रोजगारकै खोजीमा लाखौँ युवायुवती विदेशिन बाध्य छन् । खाडीमुलुकदेखि युरोप, अफ्रिका, अमेरिकालगायत विश्वका कुनाकुनासम्म नेपालीहरू छरिएका छन् । नेपालका अनमोल प्राकृतिक सुन्दरता र जैविक सम्भावनालाई चटक्क छोडेर विदेश बरालिनु नेपाली युवायुवतीको रहर हो वा बाध्यता ! पछिल्लो समय खोज तथा अध्ययनको सवाल बनेको छ।

विदेशिनेहरू पहाडका उकाली–ओराली गर्दै भीरपाखा सबै बिर्सिन्छन् । बा–आमा बिर्सिन्छन् । थातथलो, साथीसँगी सबै बिर्सिन्छन् । बाहरु नुन, तेल र लत्ताकपडाका लागि भरियाका रुपमा हाट जाँदा बास वसेका खुला चौर अनि घाम–पानीमा ओत लाग्दा बस्ने धर्मशाला बिर्सिन्छन् । पानी खाने ढुुंगेधारा बिर्सिन्छन्। औलको घट्ट, लेकको भैँसीखर्क बिर्सिन्छन्। आमाले भोक मेट्न दिएको सातु अनि रोटीको पोको फुकाएर नुनसँग घिटिक्क खाएको पनि बिर्सिन्छन् । गहुँ, भटमासका खाजा, ढुुंगेधाराको चिसो पानी र त्यसले मेटाएको पानी तिर्खा बिर्सिन्छन् । खोलामा तरेका फट्टिउला हुँदै तुइन (तांगुली) लडो तानेर ल्याएको मैदानी फलो (साँगु) बिर्सिन्छन् र बन्दै गरेका झुलंगे पुल पनि बिर्सिन्छन् । नभन्दै आफ्नो सबै थातथलो बिर्सिन्छन्, देश बिर्सिन्छन् । उतै विदेशतिर बरालिन्छन् ।

युवायुवती बिदेशिँदा गाउँघर भने रित्तिँदै छन् । खेत, कान्ला बाँझा हुन थालेका छन् । दशैँ, तिहारलगायतका चाडपर्वमा निस्याइलो हुन थालेको छ । सबै जम्मा भएर हातेपिङ खेल्ने चौर सुुशान्त छन् । हिजोका फट्टिउलाबाट अहिले झुुलंगेदेखि पक्की मोटरएबल पुल बनिसकेका छन् । हिजोका टोपी खस्ने उकाला चुचुरा छिचोलेर सडक बाटो बनिसकेको छ। गोलाहाटको नुन र सुन घरघरमा पुगेको छ । टनकपुर, हल्दुवानी नपुुगी नदेखिने जीप, बस अहिले त गाउँमा पुगेका छन्। कस्मिरी स्याउ, लालझाणीका केरा र सिम्लेपहाडमा पाइने दाँते ओखरदेखि आलु, प्याज, बन्दाकोपी र काउली गाउँमा फलेका छन्।

विडम्बना ! तर विदेशिएका युवा घर फिरेका छैनन् । बरु दिन–प्रतिदिन पासपोर्ट बनाउनेको लर्को बढेको छ। शहर पसेका तर पासपोर्ट नभएर विदेश जान नपाएका युवायुवतीहरु दशैँ, तिहारको अवसरमा घर आउँदा जिल्ला प्रशासनमा पासपोर्टको लाइन कुरेका छन् । उनका आमाबुबाहरु छोराछोरीलाई विदेश पठाउन ऋणका लागि गाउँगाउँ चहारिरहेका छन् । छोराछोरी विदेश पठाउन उनीहरूसँग सुक्को पैसा छैन । जग्गाजमिन बेचेर छोराछोरी पढायो, अन्त्यमा १२ कक्षा पास हुनेबित्तिकै विदेश सयर गराउनुु गाउँलेको दिनचर्या बनेको छ । यता रित्तो गाउँका घर धमिराले खाँदै छन् । उजाड बस्ती अनि सुनसान घरहरु छन् । धमिरिएको घरमा बसेका वृद्धवृद्धालाई एक लोटा पानी पिलाउने युवा मान्छे गाउँमा भेटिँदैनन् ।

सारा युवा परदेशिरहेको बेला एकजना युएस (अमेरिकन) नागरिक जेम्सम्यारी ब्राल्ली भने आफूले निर्माण गरेको पुल हेर्न ४७ वर्षपछि हालै युएसबाट बाजुराको भौनेरा पुगेका छन् । उनी ४७ वर्षपहिले आफूले निर्माण गरेको पुल २०७६ सालको बाढीले बगाएको सुन्दा निराश छन् । भौनेराको पुल, तत्कालीन स्वास्थ्य चौकी, तत्कालीन जुगाडा गाउँ पञ्चायत घर अनि भौनेर माझीगाउँको समुदाय हेर्न उनी आतुर थिए । इन्जिनियर ब्रान्ली पञ्चायतकालमा पिस्कोरबाट नेपालका दुर्गम बस्तीका संरचना निर्माण गरी मानिसलाई आवागमनमा सहजता ल्याएको सम्झन्छन् । उनी यहाँका अलौकिक र अपार सम्पदा सम्झन्छन् । यहाँको स्थानीय लवाइ, खवाइ र समुदायको मित्रवत् व्यवहार सम्झन्छन् । तत्कालीन समयमा अमेरिकाबाट नेपालको सुदूरपश्चिम नेपाल र डोटी, डडेलधुरा, अछाम हुँदै हप्तैको पैदल हिँडाइबाट बाजुरा पुगेको मानसपटलमा ताजा रहेको स्मरण जेम्स ब्राल्लीसँग छ ।

४० वर्षदेखि अमेरिकामा पर्यटन होटेल उद्योगमा लागेका ब्राल्ली पुनर्मिलन भन्दै दुई छोरा (४२ वर्षीय ब्रायन– आर्केटेक्ट इन्जिनियर र ३४ वर्षीय सिन जो ब्रान्ली– अमेकिन स्कुल प्रशासक) साथमा लिएर बाजुराको भौनेरा आइपुगेका थिए । ४७ वर्षअघि भौनेराको भूगोल अनि यहाँको समुदायले सिकाएको नेपाली संस्कारकै कारण आफूलाई इन्जिनियरिङ पेसा छोडेर पर्यटन व्यवसायमा तानेको मीठो अनुभव जिम्स ब्राल्लीको छ । बाजुराका विभिन्न सुन्दर ठाउँको फोटोफ्रेम बनाएर अमेरिकाको होटेलमा राखेको र त्यसले पर्यटकलाई आकषर्ण गरेको उनी बताउँछन् । उनी भन्छन्, ‘यति मात्र हैन, मेरो होटेलमा आउने यात्रुुले एकपटक नेपाल भ्रमण गर्ने प्रण गर्छ ।’

अमेरिकनको व्यस्त जीवनशैलीलाई थाती राखेर दुुईवटै छोराले नेपालीको संस्कार, संस्कृति सिकून् र पर्यटन प्रवद्र्धनमा सहयोग पुगोस् भन्ने अभिप्रायले सात समुद्रपारिबाट छोराहरुसहित फेरि नेपाल आएको हुँ’, उनले भने । ब्रान्ली अगाडि भन्छन्, ‘यो पुनर्मिलन हो, यसले हामीबीचको भाइचारा र विश्वबन्धुत्व भावना ओतप्रोत गर्छ । यति सुन्दर ठाउँ छोडेर बाहिर नजानुस् । तपाईंको यहाँ अथाह सम्भावना छ । तपाईं र तपाईंको सरकारको इच्छाशक्तिको कमी हो, आफ्नो देश तपाईं आफैँले बनाउने हो । ४७ वर्षसम्म घोडेटो बाटोबाट सामान्य कच्ची मोटरबाटो बनेछ । झन्डै ५० वर्षसम्म पनि विकासले गति नलिनु दुःखद कुरा हो ।’

‘तपाईं सुनको थालीमा हुनुहुन्छ तर त्यही थाली लिएर विदेशीसँग भिख माग्दै हुनुहुन्छ । यो राम्रो भएन । मैले पिस्कोर प्रोग्रामका माध्यमबाट पहिले पुल निर्माण गरेँ । अब तपाईं चाहनुहुन्छ भने म सत्यवादी मावि भौनेराको लागि स्कुल सपोर्ट गर्न चाहन्छु’, उनी बताउँछन् । ४७ वर्षअघि खिचेका फोटा प्रिजेन्टेसन गर्दै उनले भने, ‘यो त अत्यन्त सुन्दर र ब्युटिफुल प्लेस हो । मैले मिस गरेँ । त्यही भएर म पुनर्मिलनको लागि एकचोटि भौनेरा आइपुगेको हुँ ।’

बुबाको पालामा आएका जेम्स ब्रान्लीसँग ४७ वर्षपछि पुनर्मिलन भएकोमा खुशी व्यक्त गर्दै बडिमालिका नगरपालिका वडा नं. २ का वडा अध्यक्ष डम्मर महतले भने, ‘जेम्सलाई आफू बसेको ठाउँको यति माया रहेछ । सामाजिक सञ्जाल फेसबुकमार्फत नेपाल आउन चाहेको र स्कुललाई सपोर्ट तथा बाजुराको पर्यटन प्रवद्र्धनमा केही सहयोग गर्न चाहन्छु भनेकाले मैले आवश्यक चाँजोपाँजो मिलाएको हुँ’, अध्यक्ष महतले भने । उहाँबाट हामी र हाम्रा विदेशिएका युवायुवतीले धेरै कुरा सिक्नुपर्ने वडाध्यक्ष महतको भनाइ छ ।

समाजप्रेमी ब्रान्लीको परिवारलाई बडिमालिका–२ भौनेराका स्थानीय बासिन्दाले भव्य स्वागत गरेका थिए । उनीहरूले स्थानीय लोकदेउडा, हुड्के नाच, भुवाचाली अनन्ते खेल, धामीझाँक्रीलगायत दर्जनौँ स्थानीय कलासंस्कृतिको प्रस्तुति देखाएका थिए । बडिमालिका नगरपालिकाले विदेशी पर्यटन व्यवसायी वरल्लीको स्वागत गरेको थियो । स्वागत कार्यक्रममा वायल्ड बाजुराका अध्यक्ष मनोज रेग्मीले बाजुराका प्राकृतिक सम्पदा बडिमालिका, बुढिनन्दा, रानीशैनलगायत पर्यटकीय क्षेत्र र त्यहाँ पुग्ने गन्तव्यका बारेमा जानकारी गराएका थिए । बडिमालिका नगर उपप्रमुख नन्दा थापालगायतका स्थानीयले बरल्ली परिवारलाई मायाको चिनोसहित स्वागत गरेका थिए ।

प्रमुख जिल्ला अधिकारी (सिडिओ) मेघनाथ पाध्याका अनुसार युवा पलायन हुनेमा बाजुरा देशको नवौं अग्रस्थानमा पर्छ । बाजुरामा हरेक विकल्प हुँदाहुँदै पनि लहैलहैमा लागेर बढी पैसा/डलर कमाउने रहरले कतिपय युवा समूह नै विदेशिएका छन् । देशमा रोजगारीको सुनिश्चितता नभएसम्म युवा जनशक्ति विदेश पलायन भइरहनेछ, यो देशकै समस्या हो । सिडिओ पाध्या भन्नुहुन्छ, ‘बाजुरा जिल्ला अवसरै अवसरको जिल्ला हो । सदरमुकामबाट डेढ घण्टा उत्तरतिर लाग्यो भने मीठो स्याउ खान पाइन्छ । डेढ घण्टा पश्चिम लागे मीठो सुन्तला, कागती, फलफूल खान पाइन्छ । बाजुराको आलु देशकै ब्रान्ड बन्न सक्छ । इकडीदेखि कुवाडीसम्मको मार्सी ताइचन धान फल्छ । उच्च हिमाली भागको जडीबुटी संकलन नै गर्न सकेको छैन । पर्याप्त सिंचाइ सुविधा छ । बुढिगंगा र कर्णालीबाट अथाह जलविद्युत् उत्पादन गर्न सकिने सम्भावना छ । कच्ची बाटो बाजुराका गाउँगाउँ पुुगेको छ । बाजुरामा भेडाबाख्रा फर्म, स्याउ फर्मलगायत जडीबुटी संकलन प्रशोधन केन्द्र खोल्न सके सयौं मान्छेलाई रोजगार दिलाउन सकिन्छ ।’

प्रमुख जिल्ला अधिकारी पाध्याले भने, ‘विडम्बना ! डलर कमाउने सोचले दिन–प्रतिदिन यसरी नेपाली युवा विदेशिने हुन् भने अबका केही वर्षमा युवाशून्य देश हुन्छ । युवाहरुलाई स्वदेशमै रोजगारीको अवसर दिन सरकारले कठोर नीति लिनुपर्छ । विगतमा काम गरेकै आधारमा एकजना विदेशी नागरिक आएर हाम्रो समाजको संस्कार सिकेर लैजान्छ भने हाम्रा स्वर्ण सम्भावनालाई चिन्न नसकी लहैलहैमा विदेशिनेहरुलाई अमेरिकन पर्यटन उद्यमी ब्रान्लीले राम्रो सन्देश छोडेर गए ।’