जानीराखौ धनतेरस पूजा विधि, पौराणिक कथा तथा यस वर्षको शुभ मुहूर्त

पञ्चाङ्गबमोजिम प्रत्येक वर्ष कार्तिक कृष्ण पक्षको त्रयोदशी अथवा काग तिहारका दिन दिन धनवन्तरि त्रयोदशी अर्थात धनतेरस मनाउने चलन छ । धन त्रयोदशी र धनतेरस भनिने यस दिन आयुर्वेदका प्रवद्र्धक धन्वन्तरि तथा धनका देवता कुबेरको जन्मोत्सवका रूपमा मनाउने गरिन्छ ।

धनतेरसका दिन नयाँ भाँडाकुँडा र सुनचाँदीका गरगहना किन्ने प्रचलन छ । व्यक्तिले आफ्नो आवश्यकता र कतिपयले विलासिताका चिजबिज खरिद गर्नका लागि वर्षभरि यही दिनको प्रतीक्षा गर्ने गर्दछन् ।

यस दिन यसरी नै रत्न आभूषण वा बहुमूल्यका गरगहना किनमेल गर्नुपर्छ भन्ने प्रचलन भए पनि यो प्रचलन कहिले र कसरी आरम्भ भयो भन्ने विषयमा कुनै निश्चित प्रमाण छैन । तर, धन्वन्तरिको प्रादुर्भाव समुद्र मन्थनबाट भएको र उत्पन्न हुँदा उनले हातमा अमृतले भरिएको कलश लिएर आएका हुनाले यस दिनलाई भाँडाकुँडा किनमेलका लागि शुभ मान्न थालिएको हो भन्ने कथन एकथरीको छ । यस दिन कालो रङका सामान र कपडा किन्न नहुने धार्मिक मान्यता पनि छ ।

पौराणिक कथामा धन्वन्तरिको जन्मवृत्तान्त देवता र असुरद्वारा गरिएको समुद्र मन्थनसँग सम्बद्ध छ । समुद्र मन्थनका क्रममा धन्वन्तरिको उत्पत्ति भएको हो । उनी सर्वप्रथम आफ्ना हातमा अमृत भरिएको कलश लिएर प्रकट भएका थिए । त्यसैले उनको अर्को नाम ‘पीयूषपाणि धन्वन्तरि’ पनि हो । उनलाई भगवान् विष्णुको अवतार पनि मानिन्छ । त्यसबाहेक परम्पराअनुसार धनतेरसका दिन सन्ध्याकालमा यमराजलाई इंकित गरी एउटा दियो बाली घरको मूल दैलोमा राखिन्छ, उनलाई घरभित्र नपस्न र कसैलाई दुःखकष्ट नपु¥याउन अनुरोध र पूजा गरिन्छ ।

यस धार्मिक मान्यताले मनुष्यको स्वास्थ्य र दीर्घायुसँग सम्बन्ध राख्दछ । प्रत्येक वर्ष तिहारको प्रारम्भमा नै मनाइने धनतेरस पर्वसँग जोडिएको एउटा लोक कथा छ । जसबमोजिम एकपटक राजा हिमालयले आफ्ना छोराको जन्मकुण्डली निर्माण गराउने क्रममा ज्योतिषीका मुखबाट विवाह गरेको ठिक चौथो दिन सर्पले टोकेर छोराको मृत्यु हुने कुरा थाहा पाए । विवाह त भयो तर जब हिमालयकी बुहारीले यो कुरा थाहा पाइन्, त्यसपछि उनले जुनसुकै तरिकाले आफ्ना पतिलाई यमराजको प्रकोपबाट मुक्त तुल्याउने विचार गरिन् ।

विवाहको ठिक चार दिनका दिन उनले आफ्ना पतिको कोठाबाहिर घरका सबै गहनागुरियाको थुप्रो बनाएर पहाड झैं अग्लो चुली बनाइन् र आफू स्वयं सँगै बसेर पतिलाई अनेकौं गीत, भजन र कथा सुनाउँदै लोग्नेलाई निद्रा नआओस् भनेर भुलाउन थालिन् । राति यमराज सर्पको रूप धारण गरी हिमालयका छोरालाई डस्ने विचारले त्यही ठाउँमा आइपुगे, तर गहनाको पहाडलाई तिनले नाघ्न सकेनन्, जसैतसै सर्पका रूपमा यमराज त्यस थुप्रोको टुप्पामा त पुगे, तर त्यहाँ पुग्दा निक्कै थकाइ लागेकाले उनी थकाइ मेट्ने विचार गरे ।

थकाइ बिसाउने क्रममा उनको कानमा भित्र राजकुमारीले गाएका मिठा–मिठा गीत र भजनको ध्वनि गुन्जियो, जसलाई सुनेर उनी मन्त्रमुग्ध भए । ती गीत, भजन र कथाहरू सुन्दासुन्दै उज्यालो भयो । भोलिपल्ट बिहान सर्पका रूपमा त्यहाँ आएका यमराजले खाली हात फर्कनुपर्यो । यसरी राजकुमारीले आफ्नो पतिको जीवनरक्षा गरिन् । यसै घटनापछि मानिसले आफ्नो घरका सदस्यहरूको आयु, आरोग्य र सुख समृद्धिका निमित्त धन त्रयोदशीका दिन सध्याकालमा आफ्ना घर बाहिर यमराजलाई बाटो छेक्न एउटा दियो बाल्ने प्रचलन रहेको धार्मिक मान्यता छ ।

आर्य संस्कृतिमा स्वास्थ्यलाई धनसम्पत्तिभन्दा महत्वपूर्ण वस्तुका रूपमा लिइन्छ, त्यसैले धनधान्य र समृद्धिकी देवी लक्ष्मीको उपासनासँग सम्बद्ध यस पर्वमा सबैभन्दा पहिले यमराजको उपासना गर्ने गरिन्छ ।समाजको आधुनिकीकरणसँगै धनतेरसका दिन सुनचाँदीका भाँडाकुँडा, सिक्काहरू, आभूषणका साथै मोटरलगायत अन्य विलासिताका वस्तु खरीद गर्न पनि यसै दिनलाई पर्खने चलन चलेको छ । रीतिरिवाज र परम्परासँग जोडिन पुगेको यो ‘धनतेरस’ पर्वले आर्थिक लगानीको सुरक्षणसँग आफूलाई गाँसेको पनि देखिन्छ ।

सँगसँगै आर्थिक हैसियत र क्षमतालाई पनि प्रदर्शन गरिरहेको देखिन्छ, एकातिर उच्च र मध्यम वर्गका व्यक्तिहरू धनतेरसका दिन विलासिताका वस्तु किनेर आनन्द लिन खोज्छन् भने अर्कातिर विपन्न र निम्न वर्गका मानिस आफ्नो आवश्यकता र खाँचोका वस्तु खरीद गरी यस पर्वलाई मनाउने गर्दछन् ।

धनतेरससँग सम्बन्धित अर्को किंवदन्ती पनि कार्तिक कृष्ण त्रयोदशीका दिन भगवान विष्णुले देवताहरूको काममा बाधा पु-याएका कारण असुरहरूका गुरु शुक्राचार्यको एउटा आँखा फुटाइदिए । पौराणिक कथा अनुसार भगवान विष्णुले देवताहरूलाई राजा बलिको भयबाट मुक्त गर्न वामनको रूपमा अवतार लिए र राजा बलिको बलिदान स्थलमा पुगे ।

शुक्राचार्यले पनि भगवान विष्णुलाई वामनको रूपमा चिने र राजा बलिलाई वामनले मागेको कुनै पनि कुरा अस्वीकार गर्न आग्रह गर्दै भने–‘वामन वास्तवमा भगवान विष्णु हुन् । तिनीहरू देवतालाई सहयोग गर्न तपाईंबाट सबै कुरा खोस्न आएका छन् ।’बलिले शुक्राचार्यको कुरा सुनेनन् । वामनले कमण्डलुबाट पानी लिएर भगवानले मागेको तीन पाइला जमिन दान गर्ने प्रतिज्ञा गरे । बलिलाई दान गर्नबाट रोक्न शुक्राचार्य सूक्ष्म रूप धारण गरी राजा बलिको कमण्डलुमा प्रवेश गरे । जसका कारण कमण्डलुबाट पानी निस्कने बाटो बन्द भएको छ । वामनले शुक्राचार्यको चाल बुझे ।

भगवान वामनले कुशलाई आफ्नो हातमा यसरी राखेका थिए कि शुक्राचार्यको एउटा आँखा फुट्यो । शुक्राचार्य हतारमा कमण्डलुबाट बाहिर निस्के । बलिले प्रतिज्ञा लिए र तीन कदम जमिन दान दिए ।यसपछि भगवान वामनले एक खुट्टाले सम्पूर्ण पृथ्वी र अर्को खुट्टाले अन्तरिक्ष नापे । तेस्रो पाइला चाल्ने ठाउँ नभएपछि बलिले भगवान वामनको पाउमा शिर राखे । जसबाट उनले सबै गुमाए । यसरी देवताहरूले बलिको भयबाट मुक्ति पाए । यस अवसरमा धनतेरस पर्व पनि मनाइन्छ ।

धनतेरससँग सम्बन्धित धेरै कथाहरू छन् । जसले दीपावलीभन्दा पहिले धनतेरस किन मनाइन्छ र हाम्रो जीवनमा धनतेरसको महत्व के छ भनेर पनि देखाउँछ । धनतेरसलाई किन धनतेर तेह्र गुणा बढाउँछ भनिएको छ भन्ने कुरा पनि यी कथाहरूबाट थाहा पाउन सकिन्छ ।शास्त्र अनुसार धनतेरसको दिन भगवान धन्वन्तरीले हातमा सुनको कलश लिएर समुन्द्र मन्थन गरेर जन्म लिएका थिए । धन्वन्तरीले कलशमा अमृत भरेर देवताहरूलाई अमर बनाउनुभयो ।

धन्वन्तरीको जन्म भएको दुई दिनपछि लक्ष्मी प्रकट हुनुभया । त्यसैले दीपावलीको दुई दिन अगाडि धनतेरस पर्व मनाइन्छ । त्यस्तै भगवान धन्वन्तरी देवताका वैद्य हुन् । उनीहरूको भक्ति र पूजाले स्वास्थ्य लाभ दिन्छ। भगवान धन्वन्तरी विष्णुको अवतार मानिन्छ । विश्वमा चिकित्सा विज्ञानको विस्तार र विस्तारका लागि भगवान विष्णुले धन्वन्तरीको अवतार लिएका थिए ।

धनतेरसको दिन के–के गर्ने

धनतेरसका दिन गरगहना किन्ने धनसम्पत्ति जोड्ने प्रचलन छँदैछ । तर, राशि अनुसारका धातु खरिद गर्दा बढी लाभ हुन सक्छ । साथै धनतेरसका दिन पूजा गर्न तौर तारिकाले पनि फल प्राप्त गर्नेमा प्रभाव पार्न सक्ने जनविश्वास छ । धनतेरसमा किनमेलको लागि उत्तम समय हो । यस दिन मानिसले नयाँ चिजहरू किन्छन्, दान गर्छन् र भगवान धन्वंतरीको पूजा गर्छन् । यस दिन पहेँलो वस्तु किन्नु शुभ मानिन्छ ।

धनतेरसमा पाँच पहेँलो वस्तु किन्दा धन तथा समृद्धि आउँछ र वर्षभरि आशिष रहिरहन्छ । यस दिन सुनका गहना किन्ने चलन पनि छ । सुन लक्ष्मी र वृहस्पतिको पनि प्रतीक भएकाले सुन किन्ने चलन छ । त्यस्तै यस दिन पित्तलका भाँडाहरू किन्नुपर्छ किनभने पित्तल भगवान धन्वन्तरीको धातु हो । पित्तल किन्दा घरमा स्वास्थ्य, सौभाग्य र स्वास्थ्यको दृष्टिले शुभफल प्राप्त हुन्छ । पित्तल गुरुको धातु पनि हो । यो धेरै शुभ छ, बृहस्पति ग्रहको शान्तिको लागि पित्तलको प्रयोग गरिन्छ ।

पहेँलो धनियाँ किन्नु पनि शुभ मानिन्छ । धनियाँ पनि वृहस्पति ग्रहको कारक हो । यस दिन सुख्खा धनियाँलाई पिसेर गुड मिसाएर ‘नैवेद्य’ बनाइन्छ । यसो गर्दा धन हानी नहुने जनविश्वास छ । धनियाँलाई समृद्धिको प्रतीक मानिन्छ । त्यसैले धनतेरसमा अलिकति धनियाँ किन्नुहोस् । धनतेरसको दिन लक्ष्मी मातालाई धनियाँ अर्पण गरी भगवान धन्वन्तरीको चरणमा धनियाँ चढाएर पूजा गर्नाले परिश्रमको फल प्राप्त हुने र मानिसको उन्नति हुने जनविश्वास रहेको छ । पूजापछि धनियाँको प्रसाद बनाएर सबैलाई बाँडिन्छ ।

पुरानो समयमा कौडालाई सिक्काको रूपमा प्रयोग गर्ने प्रचलित थियो । समुन्द्र मन्थनका बेला लक्ष्मी प्रकट भएकी थिइन्, उनीसँगै कौडा पनि थिए । धनतेरसको दिन कौडाका गाई किनेर पहेँलो नभएको खण्डमा बेसारको घोलमा पहेँलो बनाउने गरिन्छ । त्यसपछि तिनीहरूको पूजा गर्नुहोस् र तिनीहरूलाई आफ्नो ढुकुटीमा राख्नुहोस् ।
त्यस्तै, सखर वा पहेंलो रङको मिठाई किन्नुहोस् । यसबाहेक यस दिन दीपावलीको पूजाका लागि लक्ष्मी, गणेशको पहेँलो रंगको मूर्ति, पहेँलो रंगोली, पहेँलो माटोको खेलौना, कुचो आदि किन्नुहोस् ।

धनतेरसमा सुनको विशेष महत्व हुन्छ । यही महत्वलाई आत्मसाथ गरेर धनतेरसको अवसरमा सुन किन्ने परम्परा लामो समयदेखि चलिआएको छ । धनी हो वा गरीब, यस दिन प्रत्येक व्यक्तिले आफ्नो सार्मथ्यअनुसार सुन किन्ने गर्छन् । भनिन्छ, यस दिन सुनको खरिद गर्नाले घरमा सुख, समृद्धि रहिरहन्छ । जीवनमा कहिल्यै पनि धनको कमी हुँदैन ।त्यसैले पनि मानिस यस दिन सुनचाँदीलगायत तामा, पित्तलका सामग्री खरिद गर्ने गर्छन् । यद्यपि, यस दिन सुन खरीद गर्नु सबैका लागि शुभ नहुन पनि सक्दछ ।

विभिन्न ज्योतिषशास्त्रमा पनि यी कुरा उल्लेख गरिएका छन् कि सुन त जोकोही पनि धारण गर्न चाहन्छ । तर, यसले सबैलाई अपेक्षाकृत फल नदिन पनि सक्छ । सुनको खरीदले केही राशीका मानिसलाई अशुभ फल प्रदान समेत गर्न सक्छ ।
हुन त सुनलाई समृद्धिको प्रतीक मानिन्छ । ग्रहमा यसको सम्बन्ध वृहस्पतिसित हुन्छ । जानकारहरूका अनुसार यसको अशुभ प्रभावका कारण मानिस कयौं दुर्घटनाको शिकार हुने गर्दछन् । त्यसैले, पनि सुन खरीद गर्नु पूर्व यो जान्न आवश्यक छ कि सुन खरीद गर्नु तथा सुन लगाउनु तपाईंको लागि शुभ छ कि छैन ?

सुनलाई कसरी राख्ने ?

प्रायः सबैले सुन तथा सुनका गरगहनालाई कि त दराजको लकरमा राख्छांै कि त सेफमा राख्ने गर्छाैं । जबकी सुनलाई जुनसुकै स्थानमा राख्दा पनि रातो कपडाले बेरेर सही स्थानमा राख्नुपर्छ । फलाम तथा नक्कली गहना नभएको स्थानमा सुन राख्नुपर्छ । घरको पूर्व उत्तर तथा दक्षिण पश्चिम कोणमा सुनलाई राख्न शुभ मानिन्छ ।

धनतेरसको दिन के गर्नु हुँदैन ?

धनतेरसको दिन मानिसले स्टिलका भाँडाहरू किन्छन् । तर, यस दिन स्टिलका भाँडाहरू किन्नु हुँदैन । किनभने स्टिल धातु राहुको करक हो, जसलाई घरमा ल्याउँदा शुभ मानिँदैन । यस दिन केवल प्राकृतिक धातुहरू शुभ मानिन्छ । स्टील मानव निर्मित धातु हो । यसबाहेक आल्मुनियममा पनि राहुको प्रभाव छ । त्यसैले यसलाई घरमा ल्याएर सजाएर राख्नु अशुभ र अशुभको सूचक मानिन्छ । यसका साथै यसमा खाना पकाउनु पनि शुभ मानिँदैन ।

फलामका सामान पनि त्यति राम्रो मानिँदैन । किनभने फलामलाई शनिको कारक मानिन्छ । धनतेरसको दिन यो धातुबाट बनेको वस्तु किन्दा अशुभ हुने विश्वास छ । यसबाहेक धनतेरसको दिन प्लास्टिकका सामान किन्नु पनि अशुभ मानिन्छ । यसले स्थायित्व र शक्तिमा कमी ल्याउँछ ।

माटोबाट बनेको वस्तुलाई पनि अशुभ मानिन्छ । माटोबाट बनेका चीजहरू लामो समयसम्म सुरक्षित र स्थिर नहुने हुनाले घरमा भाग्य कम हुने विश्वास गरिन्छ । यस बाहेक धनतेरसको दिन भूलवश सिसा वा सिसाबाट बनेको सामान किन्नु हुँदैन । किनकि ऐनाको सम्बन्ध राहुसँग पनि हुन्छ, जसले घरको शुभ घटाउँछ ।भनिन्छ भगवान कुबेरलाई सेतो मिठाई मन पर्छ, त्यसैले उहाँलाई खीर वा दूधबाट बनेको मिठाई चढाउनुपर्छ । अर्कोतर्फ धन्वन्तरिलाई पहेँलो मिठाई चढाइन्छ । लक्ष्मीलाई सेतो मिठाई मात्र चढाइन्छ ।

धनतेरसमा १३ वटा दियोको महत्व र पूजा विधि

यसपटक धनतेरसमा त्रिपुष्कर र इन्द्र योगको संयोजन बनिरहेको छ, जुन धन वृद्धिका लागि निकै शुभ मानिन्छ । घरको कुनामा १३ वटा दियो बालेर शुरू हुने पूजामा भगवान धन्वन्तरीको मूर्तिमा अबीर, गुलाबी फूल, रोटी चढाउनुहोस् । त्यसपछि चाँदीको भाँडामा खीर चढाउनुहोस् । घरमा चाँदीको भाँडा छैन भने जुनसुकै भाँडामा पनि भोग चढाउन सकिन्छ । त्यसपछि सुपारीको पात, ल्वाङ र सुपारी चढाउनुहोस् र भगवान धन्वन्तरीलाई लुगा अर्थात् माउली चढाउनुहोस् ।

यसपछि पूजास्थलमा आसन दिने भावनामा चामल चढाउनुहोस् । आचमनको लागि जल छोडेर भगवान धन्वन्तरीलाई वस्त्र (माउली) चढाउनुहोस् । भगवान धन्वन्तरीको मूर्ति वा चित्रमा अबीर, पुष्प र अन्य सुगन्धित वस्तुहरू चढाउनुहोस् । त्यसपछि अचमनको लागि पानी छोड्नुहोस् ।पूजाको लागि कलश, चामल, कुमकुम, नरिवल र सुपारीको पात चाहिन्छ । धनतेरसको दिन वृष राशिमा कुबेर र लक्ष्मीको पूजा गर्नु राम्रो हुनेछ । भगवान धन्वन्तरीलाई हिन्दू धर्ममा देव वैद्यको दर्जा दिइएको छ । त्यसैले धनु लग्न वा कुम्भ लग्नमा धन्वन्तरी पूजा गर्नु विशेष लाभदायक हुनेछ ।

धनतेरसको साँझ धनवृद्धि गर्न १३ वटा दीप प्रज्वलन गरी घरको चारै कुनामा राख्नुहोस् र मध्यरातपछि प्रत्येक कुनामा एक–एक रुपियाँ राख्नुहोस् । यसो गर्नाले अचानक धनमाल बढ्ने विश्वास गरिन्छ । घरायसी जीवनसँग सम्बन्धित व्यक्तिले यो उपाय अवश्य गर्नुपर्छ ।

घरका सबै सदस्या जम्मा भएर साँझको बेला घरको उत्तर–पूर्व कुनामा गाईको घ्यूको दियो बाल्नुहोस् । दियोमा कपासको सट्टा रातो रंगको धागो प्रयोग गर्नुहोस् । बत्तीमा केसर पनि राख्नुहोस् । बत्ती बाल्दा एउटा कुरामा ध्यान दिनुपर्छ कि बत्ती सीधै माटोमा नराख्नुहोस् । पहिले चामलको राखेर त्यही चामलमा बत्ती बाल्नुहोस् । शास्त्रअनुसार लक्ष्मीको मात्र नभई भगवान विष्णुको पनि पूजा गर्नुपर्छ । त्यसैले उनलाई लक्ष्मी नारायण भनिन्छ । लक्ष्मीको मात्र पूजा गर्दा उनको कृपा मिल्दैन । तसर्थ, लक्ष्मीको आशीर्वाद प्राप्त गर्न माता लक्ष्मीको साथमा भगवान विष्णुको पूजा गर्नुपर्छ ।

पूजा सामग्री

सुपारी, लवाङ्ग, चामल, चन्दन, बेसार पाउडर, बेसारको गाँठो, गंगाको पानी, चिनी, मिठाई, सिन्दुर, कमल गट्टा, तेल, कपुर, घिउ, बत्ती, धूप ,रातो कपडा, सेतो कपडा, केसर, पञ्चमेवा, अलैंची, अबिर, गहुँ, मह, धागो, धनियाँ, तोरी आदि
पूजा विधि:  धनतेरसको साँझ सबैभन्दा पहिले भगवान गणेशको पूजा गरिन्छ । उनको मूर्तिलाई नुहाइन्छ र त्यसपछि चन्दनको लेपले अभिषेक गरिन्छ । रातो कपडामा राखेर गणपतिलाई मीठो प्रसाद खुवाइन्छ । धूप र दियो बालेर मूर्तिलाई अर्पण गर्नुपर्छ । गणेशको लागि मन्त्र जप गर्नुहोस् र धनतेरस पूजा विधि शुरू गर्न उहाँको आशीर्वाद माग्नुहोस् ।

त्यस्तै, धनतेरसको दिन भगवान कुबेरको पूजाको पनि विशेष महत्व रहेको बताइन्छ । धुप, दीप, फलफूल र मिठाई चढाएर भगवान कुबेरको कृपा प्राप्त गर्न मन्त्रको जप गर्नुपर्छ ।त्यसपछि लक्ष्मी पूजा गर्ने । धनतेरस वा धनत्रयोदशीमा लक्ष्मी पूजाको लागि सबैभन्दा राम्रो समय हो । जुन सूर्यास्तपछि आउँछ र करिब साढे दुई घण्टासम्म रहन्छ । लक्ष्मीको मूर्तिको पूजा गर्नुका साथै श्री महालक्ष्मी यन्त्रको पनि पूजा गर्न सकिन्छ ।

यो देवी लक्ष्मीलाई प्रसन्न पार्ने एक शक्तिशाली उपाय साबित हुन्छ । यो पूजा शुरू गर्नुअघि, काठको पिर्कामाथि नयाँ कपडा बिछाउनुहोस् । जहाँ एक मुट्ठी अन्न राख्नुहोस् र यसको बीचमा सुन, चाँदी वा तामाको कलश राख्नुहोस् त्यसमा गंगाको पानीमा पानी राख्ने साथै सुपारी, एउटा फूल, एउटा सिक्का र केही चामलको दाना राख्नुहोस् । कलशमा पाँच प्रकारका पात वा आँपको पात राख्नुहोस् । अनि त्यसमा अन्नले भाँडो भर्नुहोस् । चामलको दानामाथि बेसारको धुलोले कमल बनाउनुहोस् र त्यसमा लक्ष्मीको मूर्ति राख्नुहोस् ।

त्यस्तै, गणेशको मूर्तिलाई कलशको अगाडि दायाँ (दक्षिण–पश्चिम) दिशामा राख्नुहोस् । पिर्कामा आफ्नो व्यापार वा पेसासँग सम्बन्धित पुस्तकहरू राख्नुहोस् । दीप बाल्नुहोस् र बेसार, कुमकुम राखेर पूजा गर्ने साथै महालक्ष्मीको मन्त्र जप गर्नुहोस् ।तत्पश्चात हातमा केही फूलहरू लिनुहोस्, आँखा बन्द गर्नुहोस् र देवी लक्ष्मीलाई उनको दुवै छेउमा उभिएर दुई हात्तीहरूले सुनका सिक्काहरू चढाइरहनुभएको कल्पना गर्नुहोस् । त्यसपछि मूर्तिलाई फूल चढाउनुहोस् । लक्ष्मीको मूर्तिलाई थालमा राख्नुहोस् र नुहाइदिनुहोस् । यसलाई पानी, पञ्चामृत (दूध, दही, घ्यू, मह र चिनीको मिश्रण) र त्यसपछि कुनै सुनको गहना वा मोती भएको पानीमा फूल चोवेर स्नान गर्नुहोस् ।

त्यसपछि चन्दनको पेस्ट, केसरको पेस्ट, बेसार, कुमकुम, अबिर देवीलाई अर्पण गर्नुहोस् । देवीलाई कपासको माला चढाउनुहोस् । फूलहरू, विशेष गरी गाँजा र बेलको पातहरू प्रयोग गर्नुहोला । धूप, मिठाई, नरिवल र फलफूल चढाउनुहोस् । आनामा खीर प्रस्ताव गर्नुहोस् । मूर्तिमाथि अलिकति खीर, धनियाँ र जीरा खन्याउनुहोस् । भगवान कुबेरको प्रतीकको रूपमा पैसा र गहना राखेको ठाउँमा पूजा गर्नुहोस् र अन्त्यमा लक्ष्मी माताको आरती गर्नुहोला ।

धनतेरस पूजा विधि

भगवान धन्वन्तरीलाई आयुर्वेदका प्रवर्तक मानिन्छ । मानिसले धन्वन्तरीलाई रोग निको र परिवारको सुस्वास्थ्यको कामना गर्छन् । भगवान धन्वन्तरीलाई स्नान गरी सिन्दूरले अभिषेक गरेपछि उहाँलाई नौ प्रकारका अन्न चढाइन्छ । पिपलको रूखको छायामा उभिएर फलामको भाँडोमा पानी, चिनी, शुद्ध घिउ र दूध मिसाएर त्यसको जरामा हाल्दा घरमा लामो समयसम्म सुख–समृद्धि र लक्ष्मीको वास हुन्छ भन्ने विश्वास गरिन्छ ।

तुलसीको बिरुवा सधैं उत्तर–पूर्व कुनामा हुनुपर्छ र यही कोणमा पूजा गर्नुपर्छ । साथै, गंगाजल सधैं पूजा स्थलमा राख्नुपर्छ । यसो गर्नाले लक्ष्मीको ऐश्वर्य बढ्छ र उनको कृपा घरका सदस्यमा पनि रहन्छ ।

कुन राशी भएकाले के गर्ने ?

गहना सबैलाई मनपर्ने वस्तु हो । मानवीय स्वभावअनुसार गहनाका प्रकारको प्रयोग गरिँदै आएको पाइन्छ । तर, कतिपय सन्दर्भमा ग्रह, राशीअनुसार यसको प्रयोग नगर्दा प्रतिकूल प्रभाव पनि पर्ने गरेको हुन्छ । जसलाई आम मानिसलाई थाहा नै हुँदैन । धनतेरसका दिन मानिसले आफ्नो राशिअनुसार गहनाको खरिद गरेमा फल प्राप्त हुने मान्यता रहेको छ । त्यस्तै, त्यस दिन के कस्ता वस्तु वा सामग्री खरिद गर्ने भन्ने विषयमा ज्ञान राख्नु राम्रो हुन्छ ।

मेष राशि

यस राशि भएका व्यक्तिले सुनचाँदी, भाडा, गहना, हिरा, विद्युतीय उपकरण र कपडा किन्दा लाभ मिल्नेछ । मेष राशि भएकाहरूले धनतेरसमा लक्ष्मी भगवानको कृपा पाउनका लागि साँझको समयमा घरको मुख्य प्रवेशद्वारमा तेलको दियो बालेर त्यसलाई पूजा गर्नुपर्छ ।नरक चतुर्दशीको दिन घरको पूर्व दिशामा एउटा दियो बालेर राख्नुपर्छ । त्यस्तै, दीपावलीको दिन शुक्र यन्त्र र शनि यन्त्रको स्थापना गरेर पूजा गर्ने, सेतो कपडामा चन्दनको लेप लगाएर आफ्नो ढुकुटीमा राख्दा फल प्राप्त हुन सक्छ ।

वृष राशि

यस राशि भएका व्यक्तिले सुनचाँदी, पित्तल, हीरा, केशरी, कपडा खरिद गर्न हुने तर सवारी साधन, तेल, छालाको सामान, काठको फर्निचर नकिन्दा राम्रो ।साँझको समयमा पिपलको ५ वटा पातलाई पहेँलो चन्दन लगाएर खोलामा बगाउँदा धनको बचत हुने र फजुल खर्च रोकिने हुन्छ ।नरक चतुर्दशीको दिन घरको दक्षिण दिशामा एउटा दियो बालेर राख्ने । वृष राशि भएकाले दीपावलीको दिन महालक्ष्मी यन्त्रको स्थापना गरी पूजा गर्ने ।

मिथुन राशि

यस राशि भएका व्यक्तिले जग्गा जमिन, घर, सुनचाँदी किन्दा राम्रो तर कसैलाई पनि उधारो दिनु हुँदैन । धनतेरसको दिन लक्ष्मीको कृपा पाउनका लागि वरको ५ वटा पातमा रातो चन्दन लगाएर रातो कपडामा केही सिक्कालाई बाँधेर घरमा राख्नुपर्छ ।नरक चतुर्दशीको दिने घरको पश्चिम दिशामा एउटा दियो बाल्नुपर्छ । साथै दीपावलीको दिन मिथुन राशि भएकाले घरमा चाँदीको श्री यन्त्र ल्याएमा शुभ–लाभ हुन्छ । त्यस्तै दीपावलीको दिन एउटा जटा भएको नरिवललाई रातो कपडामा बाँधेर आफ्नो ढुकुटीमा राख्दा धन लाभ हुन्छ, इच्छा पनि पूरा हुन्छ । साथै परिवारमा सुख शान्ति आउँछ ।

कर्कट राशि
यस राशि भएका व्यक्तिले चाँदी, विद्युतीय उपकरण, भाँडा, काठको फर्निचर किन्न हुने तर फलामबाट बनेको कुनै पनि सामान किन्न हुँदैन ।यस राशि भएका व्यक्तिले लक्ष्मीको कृपा पाउनको लागि धनतेरसको दिन साँझ पिपलको रूखमुनि सर्सिउको तेल प्रयोग गरेर पञ्चमुखी दियो बालेमा लाभ हुन्छ । नरक चतुर्दशीको दिन घरको उत्तर दिशामा एउटा दियो बाल्दा राम्रो हुन्छ । साथै दीपावलीको दिन विष्णु मन्दिरमा एउटा पहेँलो त्रिकोण आकारको झण्डा चढाउँदा आम्दानीको स्रोत बढ्ने र आर्थिक स्थितिमा सुधार हुन्छ ।

सिंह राशि

यस राशि भएका व्यक्तिले धनतेरसमा आफ्नो नामबाट कुनै पनि वस्तु खरिद नगर्दा राम्रो हुन्छ । साथै सुन, फलाम र सेयरमा प्रवेश नगर्दा राम्रो हुन्छ । साथै तामाको भाँडा, कपडा र बच्चाको लागि कुनै पनि सामग्री नकिन्दा राम्रोसिंह राशि भएकाले धनतेरसमा गाईलाई खाना खुवाए र आफ्नो घरको पूर्व दिशामा एउटा दियो बाल्दा कारोबारमा भएको नोक्सानबाट बच्ने र दरिद्रता हट्नेछ । काग तिहारबाट दीपावलीसम्म हरेक दिन घरको मुख्य द्वारको नजिक घिउ हालेर दियो बाले शुभ हुन्छ ।

कन्या राशि
यस राशि भएका व्यक्तिले धनतेरसको सुनचाँदी, हिरा, विद्युतीय उपकरण, गाडी, फर्निचर खरिद गर्दा राम्रो हुन्छ । तर, कालो रङको वस्तु वा कपडा किनेमा अशुभ हुनेछ । यो राशि भएकाले धनतेरसमा आर्थिक स्थिरताको लागि लक्ष्मीको मन्दिरमा २ वटा कमलगट्टेको माला चढाउनु होला ।नरक चतुर्दशीको दिन घरको दक्षिण दिशामा एउटा दियो बाल्नुहोला । दीपावलीको दिन रातो कपडाले श्रीफललाई बाँधेर ढुकुटीमा राखेमा आर्थिक संकट हट्ने र धन लाभ हुने देखिन्छ ।

तुला राशि
यस राशि भएका व्यक्तिले धनतेरसमा लगानी गरे लाभ हुनेछ । सुनचाँदी, तामा, गाडी खरीद गर्दा लाभ मिल्नेछ तर फलामको सामग्री किन्नु हुँदैन ।यो राशि भएकाले ऋणबाट मुक्त हुनका लागि लक्ष्मीको मन्दिरमा नरिवल चढाउनु होला । त्यस्तै, नरक चतुर्दशीमा घरको पश्चिम दिशामा एउटा दियो बाल्नुहोला । दीपावलीको दिन लक्ष्मीको मन्दिरमा कमल गट्टेको माला चढाएमा रोग, दुःख र दरिद्रता सबै हटेर जाने र भौतिक सुख प्राप्त देखिन्छ ।

वृश्चिक राशि

यस राशि भएका व्यक्तिले काग तिहारको दिन आफ्नो नाममा कुनै पनि सामान खरिद नगर्दा राम्रो । फलामको सामान र सुन किन्न नहुने तर परिवारमा कसैको नामबाट चाँदी, भाँडा, पित्तल, कपडा, फर्निचर, विद्युतीय उपकरण खरिद गर्दा लाभ हुनेछ । त्यस्तै नरक चतुर्दशीमा घरको उत्तर दिशामा एउटा दियो बाल्दा राम्रो हुन्छ ।

धनु राशि

यस राशि भएका व्यक्तिले घरजग्गा, जमिन र बहुमूल्य वस्तु खरिद गर्दा लाभ मिल्नेछ । सुन, हिरा ,बहुमूल्य रत्न खरिद गर्दा पनि लाभ हुनेछ ।त्यस्तै, नरक चतुर्दशीमा घरको पूर्व दिशामा एउटा दियो बाल्नु होला । दीपावलीको दिन पिपलको पातमा लक्ष्मी मन्त्र लेखेर आफ्नो ढुकुटीमा राखे धन लाभ हुने देखिन्छ ।

मकर राशि

यस राशि भएका व्यक्तिले कपडा, सुनचाँदी, गाडी, किताब, बहुमूल्य रत्न, चाँदीको भाँडा खरिद गर्दा धेरै लाभ मिल्नेछ । तर, विद्युतीय उपकरण र घरजग्गामा लगानी नगर्दा नै लाभ हुनेछ । मकर राशि भएकाले आफ्नो आयस्रोत बढाउनका लागि सर्सिउको तेलमा दियो बल्नुपर्दछ ।त्यस्तै, नरक चतुर्दशीको दिन घरको दक्षिण दिशामा एउटा दियो बाल्नुहोला । दीपावलीको दिन शनि यन्त्र र मंगल यन्त्रको स्थापना गरी पूजा गर्नुपर्छ । शनि यन्त्र छ भने घरको पश्चिम दिशामा निलो कपडाले बाँधेर राख्नुहोला । दीपावलीको दिन रातो कपडामा नरिवल राखेर ढुकुटीमा राख्दा घरमा लक्ष्मीको स्थायी बास हुने देखिन्छ ।

कुम्भ राशि

धनतेरसमा कुम्भ राशि भएकाले लगानी गरे निकै नै लाभ हुन्छ । घरजग्गा, सवारीसाधन, किताब, विद्युतीय उपकरण, फर्निचर खरिद गर्दा निकै शुभ हुने तर सुन वा बहुमूल्य रत्न भने खरिद गर्न नहुने । कुम्भ राशि हुनेले स्थायी सुख समृद्धिको लागि धनतेरसमा आफ्नो परिवारसँग लक्ष्मी, गणेश र कुबेरको पूजा गर्नुहोला । त्यस्तै, नरक चतुर्दशीमा घरको पश्चिम दिशामा एउटा दियो बाल्नुहोला । दीपावलीको रात नरिवलको खबटामा घिउ हालेर दियो बाले लक्ष्मीको घरमा स्थायी बास हुने देखिन्छ ।

मीन राशि

यस राशि भएका व्यक्तिले सुनको आभूषण, चाँदीको भाँडा, घरजग्गा खरिद गर्दा लाभ रहेको तर सेयरमा लगानी र अरूलाई उधारो दिए अशुभ हुने देखिन्छ ।मीन राशि भएकाले कारोबारमा फाइदा कमाउन कुनै दुई वृक्ष रोपेर त्यसको सधैं हेरविचार गर्ने संकल्प लिनुहोला । नरक चतुर्दशीमा घरको उत्तर दिशामा एउटा दियो बाल्नुहोला ।

दीपावलीको दिन पहेँलो कपडामा बेसार राखी त्यसलाई ११ वटा गाँठो बनाएर ढुकुटीमा राख्नुहोला । त्यस्तै, लक्ष्मीको मन्दिरमा अगरबत्तीको दान गर्नाले कारोबार र काममा उन्नति मिल्ने देखिन्छ ।