जलवायु परिवर्तनबाट विस्थापित हुनेमा ८० प्रतिशत महिला

काठमाडौं । 

“आज लैङ्गिक समानता भोलिको लागि दिगो“ भन्ने मूल नाराका साथ यस वर्षको अन्तर्राष्ट्रिय महिला दिवस विश्वभरि मनाइयो ।
विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्लुएचओ) को दक्षिण–पूर्वी एसियाका क्षेत्रीय निर्देशक डा पुनम क्षेत्रपाल सिंहद्वारा अन्तर्राष्ट्रिय महिला दिवस मनाउनको लागि, डब्लुएचओले लिंग, जलवायु र स्वास्थ्य बिचको महत्त्वपूर्ण सम्बन्धहरूमा केन्द्रित भएको छ ।

जलवायु परिवर्तनबाट विस्थापित हुनेमा ८०% महिला रहेको अनुमान छ । साथै प्राकृतिक प्रकोपहरू – जलवायु–सम्बन्धित मौसमी घटनाहरूले सबैका लागि कठिनाइहरू सिर्जना गर्छन् । यस्ता परिवर्तित दुर्घटनाले समग्रमा पुरुषहरू भन्दा बढी महिलाहरूलाई मार्छन् ।महिलाहरूको पुरुष भन्दा कम उमेरमै विवाह हुने, विशेष गरी हरेक देशमा महिलाहरूको सामाजिक, आर्थिक, र राजनीतिक हैसियत कम हुने गरेको छ ।

यो क्रम २०३० देखि २०५० को बिचमा, जलवायु परिवर्तनले कुपोषण, मलेरिया र गर्मी तनाव जस्ता खतराहरूबाट विश्वव्यापी रूपमा प्रति वर्ष थप २ लाख ५० हजार मानिसको मृत्यु हुने अनुमान गरिएको छ । खतराहरू जुन हाम्रो क्षेत्रमा पहिले नै प्रचलित छन्, यसले  कम आय भएका  महिला र केटाकेटीहरू सहित पिछडिएका समुदायहरूलाई असमान प्रभाव पार्छ क्षेत्रपालले जारी गरेको विज्ञप्तिमा उल्लेख गरिएको छ ।

कोभिड १९ को महामारीको अवस्थामा डब्लुएचओले यस क्षेत्रका देशहरूलाई सबै कार्यक्रम क्षेत्रमा लैङ्गिक, समानता र मानव अधिकारलाई एकीकृत गर्न समर्थनलाई जारी राख्छ, । जसमा जलवायु परिवर्तनको स्वास्थ्य प्रभावहरूलाई कम गर्ने प्रयासहरू र जलवायु–उत्थानशील स्वास्थ्य प्रणालीहरू निर्माण गर्ने प्रयासहरू समावेश छन् । जसमा सन् २०१७ मा माले घोषणापत्र, सन् २०२१ मा, बंगलादेशले जलवायु परिवर्तनको जोखिममा रहेका उप–जनसङ्ख्याहरूमा लिङ्ग–पृथक डेटा सङ्कलन र विश्लेषण गर्न लक्षित प्रयासहरू गर्‍यो । डब्लुएचओको सहयोगमा, इन्डोनेसियाले हरेक महिलाको महिनावारी, गर्भावस्था र प्रसव आवश्यकताहरू पूरा गर्ने उद्देश्यले सामुदायिक स्वास्थ्य केन्द्रहरूमा पानी, सरसफाइ र स्वच्छता (वास) को लागि आफ्नो नयाँ राष्ट्रिय मार्गचित्रमा लैङ्गिक र सामाजिक समावेशीकरण उपायहरूलाई एकीकृत गरेको छ ।

प्राइमरी हेल्थ केयरको लागि क्षेत्रको नयाँ रणनीति कोभिड १९ – संकटबाट अझ राम्रोसँग पुनः निर्माण गर्नको लागि यसको दृष्टिकोणको मुख्य भागले सेवाहरूले लैङ्गिक–उत्तरदायी र लैङ्गिक–उत्तरदायी सेवाहरू प्रदान गर्ने सुनिश्चित गर्ने महत्त्वपूर्ण क्षेत्र विकास गर्दछ । विशिष्ट, र जुन हिंसा, भेदभाव र उत्पीडनबाट मुक्त जलवायु–उत्थानशील सुविधाहरूमा प्रदान गरिन्छ ।लैंगिक–जलवायु–स्वास्थ्य प्रतिच्छेदनमा क्षेत्र–व्यापी प्रगतिलाई गति दिनुहोस्, धेरै प्राथमिकताहरूलाई सम्बोधन गर्नुपर्दछ । पहिले, जलवायु परिवर्तनको स्वास्थ्य प्रभावहरूको लैङ्गिक विश्लेषण गर्न क्षेत्र–व्यापी प्रयासहरू बढाउँदै, जोखिममा लैङ्गिक भिन्नताहरू, अनुकूलका क्षमताहरू र परिणामहरू बुझ्ने र न्यूनीकरण उपायहरूमा सुनिश्चित गर्दै जानेछ ।

दोस्रो, जलवायु जोखिमको अन्तर्निहित कारणहरूलाई सम्बोधन गर्न पहलहरूलाई बलियो बनाउने – जसमा तिनीहरूसँग सम्बन्धित छ । जस्तै गरिबीको असमान दर, सामाजिक सशक्तीकरणको कमी, र स्वास्थ्य, शिक्षा र सामाजिक सुरक्षा सेवाहरूमा अपर्याप्त पहुँच नै प्रमुख कारण हुन् । तेस्रो, जलवायु परिवर्तनका स्वास्थ्य प्रभावहरूलाई न्यूनीकरण गर्ने, प्रकोप जोखिम न्यूनीकरणलाई सुदृढ गर्ने, धुलोलाई सुधार गर्ने प्रयासहरूमा महिलाहरूको सहभागितालाई मान्यता दिने र प्रवर्द्धन गर्नेमा जोड दिएको छ । सबै देशहरूमा महिलाको आवाज र प्राथमिकताहरू सुन्नुले मात्रै उपलब्धि हासिल हुँदैन । लैङ्गिक समानतालाई प्रवर्द्धन गर्ने र सबैका लागि अझ दिगो भविष्य निर्माण गर्ने नीति र कार्यक्रमहरूमा समावेश गरिनुपर्छ ।

कोभिड–१९ महामारीले लैङ्गिक र स्वास्थ्य लगायत २०३० दिगो विकास लक्ष्यहरू हासिल गर्ने कार्यमा नकारात्मक प्रभाव पारेको छ । यसले क्षेत्र र विश्वव्यापी रूपमा स्वास्थ्य आपतकालिन अवस्थाहरूलाई राम्रोसँग रोक्न, तयारी गर्न र प्रतिक्रिया दिन,  मानव, जनावरहरू र जनावरहरू बिचको घनिष्ठ र नाजुक सम्बन्धलाई सम्बोधन गर्दै स्वस्थ र हरियाली सुधारमा योगदान दिनको लागि महत्वका साथ जोड दिएको छ । वातावरण,जलवायु परिवर्तन मानव जातिको सामना गर्ने सबैभन्दा ठुलो स्वास्थ्य खतरा हो । जसले रोग–सम्बन्धित विकृति र मृत्युदरलाई कम गर्न दशकौँको प्रगतिलाई जोखिममा पार्छ, । यसले स्वास्थ्य र अन्य सामाजिक असमानताहरू बढाउने खतरा छ । अन्तर्राष्ट्रिय महिला दिवसमा, डब्ल्यूएचओले लैङ्गिक–समानता प्राप्त गर्न  विश्वसामु आफ्नो प्रतिबद्धता दोहोराउँछ भनिएको छ ।