चैत्र १५ को कार्यक्रम हाम्रो होइन, कसरी दोषी ठहर गर्न मिल्छ ?

काठमाडौं ।

प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले यही चैत १५ गते भएको हिंसात्मक घटनामा मुख्य दोषी पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाह भएको ठहर गर्दै हदैसम्म कारबाही गर्ने चेतावनी दिएलगत्तै पूर्वराजाका संवाद सचिवालयका सचिव डा. फणिराज पाठकले सो भनाइको खण्डन गर्नुभएको छ ।

उहाँले पूर्वराजाले स्वीकृत लिएर कार्यक्रम गर्दा हिंसात्मक घटना भएको भएमात्र दोषी करार गर्न मिल्ने तर्क राख्दै प्रश्न गर्नुभयो– ‘निर्दोष पूर्वराजालाई दोषी ठह¥याउन कहाँ मिल्छ ?’ संवाद सचिव पाठकले पूर्वराजामा राष्ट्रिय एकता र मेलमिलापको भावनाबाहेक अन्य चाहना नभएको दाबी गर्दै १५ चैतमा भएको प्रदर्शन र घटनाका बारेमा आयोजक र सहभागीहरुले नै जवाफ दिइसकेकाले त्यसमा पूर्वराजालाई जोड्ने काम नगर्न पटकपटक आग्रह गर्नुभयो ।

गण्डकी प्रदेशको भ्रमणबाट त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल आउने क्रममा फागुन २५ गते जनतालाई स्वागत गर्न बोलाएको घटना स्मरण गराउँदै उहाँले भन्नुभयो– ‘हो त्यस बेला पूर्वराजाले स्वागत गर्न आह्वान गर्नुभएको हो । त्यस बेला भीडलाई नियन्त्रण गरेर सालिनरुपमा निर्मल निवासमा पस्दा कुनै अप्रिय घटना भएको थियो र ?’ उहाँले चैत १५ मा पूर्वराजाले आह्वान नगरेकाले दोषी ठहर गर्न नमिल्ने जिकिर गर्दै प्रश्न गर्नुभयो– ‘चैत १५ गते भएको कार्यक्रममा निर्मल निवासमा शान्त बसिररहेको पूर्वराजालाई दोषी गराउन पाइन्छ र ?’ चैत १४ गते आन्दोलनका कमान्डर दुर्गा प्रसाईंले पूर्वराजासँग भेट गरेको प्रसंगमा उहाँले भन्नुभयो– ‘पूर्वराजासँग भेट्न चाहेमा सबैले पाउँछन्, दुर्गाले किन भेटे मलाई जानकारी छैन । तर यस्ता भेटघाट भइरहन्छन्, यो सामान्य हो ।’

राजसंस्था पुनःस्थापनाका लागि संयुुक्त जनआन्दोलन समितिका संयोजक नवराज सुवेदी र आन्दोलनका कमान्डर दुर्गा प्रसाईंले आफूहरुद्वारा घोषित जनआन्दोलनको बारेमा जानकारी गराउने क्रममा चैत्र १४ गते पूर्वराजा ज्ञानेन्द्रसँग भेट गर्नुभएको थियो । सोही भेटपछि नै प्रसाईं बढी उत्साहित भएका कारण चैत्र १५ को प्रदर्शन हिंसात्मक बनेको र त्यसको दोष पूर्वराजाले लिनुपर्ने दाबी सरकारी पक्षले गर्दै आएको छ । गणतन्त्रवादी दलहरुले पनि प्रदर्शनको एक दिनअघि प्रसाईंलाई पूर्वराजाले भेटेर उक्साएको आरोप लगाएका छन् । नेपाली कांग्रेस र नेकपा एमालेले १५ गतेको हिंसात्मक घटनाको जिम्मेवारी पूर्वराजाले लिनुपर्ने बताइसकेका छन् । प्रमुख प्रतिपक्ष दल माओवादी केन्द्र र समाजवादी मोर्चाले पनि सोही घटनामा मुख्य रुपमा ज्ञानेन्द्रलाई नै दोषी ठह¥याएका छन् ।

संवाद सचिवालयका सचिव पाठकले पूर्वराजालाई काठमाडौं महानगरपालिकाले ८ वटा पत्र काटेर ७ लाख ९३ हजार रुपियाँ जरिवाना लिन पत्र पठाएको विषयमा पनि आक्रोश पोख्दै भन्नुभयो– ‘के पूर्वराजाले फोहोर गरेको हो र ? जसले कार्यक्रम गरेको हो, त्यही संस्थालाई कारबाही गर्नुपर्छ । संस्थाले पनि रकम उठाएर जरिवाना तिर्ने तयारी गरिरहेको छ ।’ पाठकले शान्तिपूर्ण रुपमा बसिरहेका पूर्वराजालाई लगाएको सबै आरोप अर्थहीन भएको दाबी गर्दै भन्नुभयो– ‘अहिले त राजाबारे नकारात्मक सोचाइ राख्नेले भन्ने गरेका कुराहरु मन नपरेपछि श्वास नै गन्हाउँछ भने जस्तै हो । सँगै भेट गर्दा सबै खुसी हुने, अहिले सम्बन्ध बिग्रिएपछि तथानाम गाली गर्ने परम्परा हावी भएको छ ।’

सरकारसँग भएको सहमति भंग गर्दै हिंसात्मक प्रदर्शनमा पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाह जोडिएको र उहाँले सम्झौता उल्लंघन गरेको सरकारको निष्कर्ष छ । प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले सोमबार प्रतिनिधिसभामा बोल्दै आपराधिक घटनामा कसैले पनि उन्मुक्ति पाउन नहुने र सो घटनाको जिम्मेवारी पूर्वराजाले लिनुपर्ने र घटनाबारे पूर्वराजाले आफ्नो धारणा सार्वजनिक गर्नुपर्ने बताउनुभएको थियो ।

पूर्वराजा ज्ञानेन्द्रलाई कारबाही गर्ने हल्ला चलेसँगै सरकारले सुरक्षा संख्या घटाएको छ । यसअघि डीएसपी जगदीशचन्द्र हमालको कमान्डमा रहेका २८ जनाको टोलीलाई पूर्वराष्ट्रपतिसरह १६ मा सीमित गरेर डीएसपी प्रमोदप्रकाश पाठकलाई कमान्डर खटाइएको छ । गृह मन्त्रालय स्रोतका अनुसार भूतपूर्व राष्ट्रप्रमुखलाई १६ जना सुरक्षाकर्मी खटाउने व्यवस्था छ । तर, आवश्यकताअनुसार भन्ने सिद्धान्तमा टेकेर निर्मल निवासमा थप १२ जना खटाइएको थियो । अहिले जम्मा १६ जनामात्र खटिएका छन् । कोही बिदा लिएर अदलबदल गर्नुपरे केही सशस्त्र प्रहरी थपिन सक्छन् ।

उता मेडिसिटी अस्पतालमा एक सातादेखि अस्वस्थ हेलेन शाहका ज्वाइँ कपिलशमशेर जबराको स्वास्थ्य अवस्थाबारे जानकारी लिन पूर्वराजा ज्ञानेन्द्रबाहेक सबैजना पुगेका थिए । सोमबार राती पूर्वरानी कोमल, हिमानी, पूर्वयुवराज पारस, छोरी प्रेरणा, धीरेन्द्रपुत्री दिलासा, पूजा र सिताष्मालगायतका आफन्त पुगेका थिए । सुरक्षाको कारण देखाउँदै पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र निर्मल निवासमै रहनुभएको स्रोतको भनाइ छ ।

यसैबीच जगमान गुरुङको संयोजनमा रहेको राजसंस्था पुनःस्थापनाका लागि गठित समितिले विरोधका कार्यक्रमलाई निरन्तर दिने जनाएको छ । चैत १५ गतेका संयोजक नवराज सुवेदीलाई घरमै नजरबन्द गरेपछि गुरुङलाई संयोजकको जिम्मेवारी सुम्पिएको छ ।

शान्तिपूर्ण रुपमा बसिरहेका पूर्वराजालाई लगाएको सबै आरोप अर्थहीन छ । सँगै भेट गर्दा सबै खुसी हुने, अहिले सम्बन्ध बिग्रिएपछि तथानाम गाली गर्ने परम्परा हाबी भएको छ ।

फणिराज पाठक
सचिव, पूर्वराजाको संवाद सचिवालय

‘पूर्वराजा ज्ञानेन्द्रलाई मुद्दा चलाउने कुनै ठोस आधार र प्रमाण छैन’
सरकारले तीनकुनेमा भएको आगजनी, लुटपाट र तोडफोडका घटनामा पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाहलाई जोडेर कारबाही गर्ने चेतावनी दिएकोमा कानुनविद्हरुले भने पूर्वराजा ज्ञानेन्द्रलाई मुद्दा चलाउने कुनै ठोस आधार र प्रमाण नभएको बताएका छन् । कानुनविद्हरुले पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाहलाई सो घटनाको विषयमा फौजदारी मुद्दा चलाउने आधार र प्रमाण अहिलेसम्म नभएको बताएका हुन् ।

तीनकुनेमा भएको घटनामा सरकार तथा शान्तिसुरक्षाको जिम्मेवारी सम्हाल्न गृह प्रशासन चुकेका कैयौं प्रश्नहरु उठिरहेका बेला त्यो दायित्वबाट भाग्न प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले स्टन्टका लागि सो अभिव्यक्ति दिनुभएको बताउँदै वरिष्ठ अधिवक्ता भीमार्जुन आचार्यले भन्नुभयो– ‘पूर्वराजा शाहलाई कारबाही गर्ने कुनै आधार छैन । सरकारको अभिव्यक्ति देखावटी मात्र हो । यसका लागि कुनै तथ्य प्रमाण पुग्दैन । ठोस आधार छैन ।’

पूर्व सांसदसमेत रहेका संविधानविद् तथा वरिष्ठ अधिवक्ता राधेश्याम अधिकारीले सो घटनामा पूर्वराजा शाहलाई कारबाही गर्ने विषय त्यति सहज नभएको बताउनुभयो । ‘कसैले भनेको, लेखेको आधारमा कारबाही गर्न सकिन्न । कसैको विरुद्धमा मुद्दा चलाउन पर्याप्त प्रमाणसहितको आधार कारण नभई मुद्दा चल्दैन । त्यसका लागि फौजदारी मुद्दामा प्रमाण चाहिन्छ’ –उहाँले भन्नुभयो ।

राजावादी हौसिएर शृंखलाबद्ध रुपमा विभिन्न गतिविधि गर्दै आएको भए पनि पूर्वराजा शाहले आफ्नो भनाइमा कहींकतै पनि हतियार लिएर सडकमा आउन नभनेको अधिवक्ता विकास भट्टराईको भनाइ छ । यस हिसाबले तीनकुनेमा भएको घटनासँग पूर्वराजा शाहलाई जोड्ने कुनै ठोस आधार नभएको उहाँले बताउनुभयो । ‘यो घटनामा सञ्चारकर्मी सुरेश रजक मारिएका छन् । प्रहरीको गोली लागेर कीर्तिपुरका सविन महर्जनको मृत्यु भएको छ । सञ्चारमाध्यममा आगजनी भएका छन् भने निजी सम्पत्ति तोडफोड र आगजनी भएको छ । यो घटना कसरी भयो, कोको संलग्न भए भनेर घटनाको निष्पक्ष छानबिन नगरी कसैलाई दोषी भन्न सकिन्न’ –उहाँले भन्नुभयो ।

अर्का वरिष्ठ अधिवक्ता सतिशकृष्ण खरेलका अनुसार अहिलेसम्मको अवस्थामा पूर्वराजा शाहको प्रत्यक्ष संलग्नता कतै पनि नदेखिएकाले नितान्त आपराधिक मुद्दा चल्ने ठाउँ छैन । ‘तीनकुनेमा फेरि हतियार बोकेर पनि गएका छैनन् । दुर्गा प्रसाईंको हकमा पनि मान्छे मार्नु र सत्ता पल्टाउनु भनेर आह्वान गरेको देखिएको छैन’ –उहाँले भन्नुभयो । राजनीतिक हिसाबले मुद्दा चलाउनु नचलाउनु आफ्नो कुरा भए पनि नितान्त फौजदारी हिसाबले मुद्दा चलाउन सहज नभएको पनि उहाँको भनाइ रहेको छ ।
नेपाल बार एसोसिएसनका अध्यक्ष गोपालकृष्ण घिमिरेले घटनाको विषयमा कारबाही गर्ने नगर्ने भन्दा पनि शुरुमा छानबिन आयोग गठन गर्नुपर्ने बताउँदै भन्नुभयो– ‘शुरुमा अनुसन्धान हुनुपर्दछ । अनुसन्धान गर्दा ठहर भए कारबाहीका लागि कानुनी आधार देखिन सक्छ । अनुसन्धानबाट दोषी देखिएन भने नाम लिँदैमा कारबाही हुने भन्ने हुँदैन ।’