कसरी जोगाउँछ प्रि–हस्पिटल तथा आकस्मिक सेवाले बिरामीको ज्यान ?

आकस्मिक स्वास्थ्य सेवा भन्नाले आकस्मिक घटना वा आपतकालीन अवस्था परी जीवन जोखिमयुक्त अवस्थामा रहेका व्यक्तिहरुको जीवन जोखिममुक्त गर्न, जीवन वा अंग गुम्नबाट बचाउन आवश्यकताअनुसार दिनुपर्ने प्रारम्भिक तथा तत्काल सेवा हो । यस्तो सेवा कुनै पनि व्यक्तिलाई, कुनै पनि समयमा र कुनै पनि स्वास्थ्य समस्यामा चाहिन सक्छ, जसका लागि अस्पतालहरु आकस्मिक स्वास्थ्य उपलब्ध गराउन चौबीसै घण्टा सक्रिय रहन्छन् ।

बिरामीलाई अस्पताल पु¥याउनुअघि स्वास्थ्य सेवा आवश्यक पर्न सक्छ, जसलाई ‘प्रि–हस्पिटल केयर’ भनिन्छ । यसमा बिरामीहरु जुन ठाउँमा छन्, त्यहीँ नै आवश्यक स्वास्थ्य सेवा उपलब्ध गराइन्छ । जस्तो– सडक दुर्घटनामा परेकाहरुलाई पीडा कम गर्ने, रगत रोक्नेजस्ता सेवा घटनास्थलमै दिने र त्यहाँबाट एम्बुलेन्स या हेलिकोप्टरबाट अस्पतालसम्म ल्याइन्छ ।
इमर्जेन्सी केयरमा अन्य अस्पतालको तुलनामा नर्भिकको ठूलो सबल पक्ष नै यहाँको टिम हो ।

एमडी तहका चिकित्सक, मेडिकल अफिसर, नर्सिङ तथा सिनियर प्यारामेडिक टिम इमर्जेन्सी सेवामा हुनुहुन्छ । विभागभित्रको समन्वय र एक–अर्काको इशारालाई बुझ्ने उत्कृष्ट क्षमता टिममा छ, जुन नर्भिकको ठूलो सबल पक्ष हो, जसलाई अरु विभागका चिकित्सकले सहयोग गर्ने भएकाले काम गर्न सजिलो छ र बिरामीको स्वास्थ्यमा पनि चाँडो सुधार हुने गरेको पाइएको छ ।

आकस्मिक विभाग पनि छुट्टै सब–स्पेसियालिटी क्षेत्रको रुपमा विकास भइसकेको छ, जहाँ एमडी तथा फेलोसिप गरेका, इमर्जेन्सीमै डीएम गरेका चिकित्सक, मेडिकल अफिसरहरु, नर्सिङ तथा दक्ष प्यारामेडिक कार्यरत हुन्छन् । इमर्जेन्सीमा गरिने प्राथमिक उपचारपछि अन्तरविभाग समन्वय जस्तो– मुटु, नसा, हाडजोर्नी, रेडियोलोजीजस्ता विभागको एकदमै राम्रो समन्वय र सहयोग चाहिने हुन्छ ।

बिरामीमा कति चाँडो सुधार आउने, नआउने भन्ने विषय यस्तै कुरामा निर्भर रहन्छ ।
प्रि–हस्पिटल तथा आकस्मिक सेवा:
हामी फोन आएकोे १० मिनेटभित्र एम्बुलेन्ससहितको टिम बिरामी भएको ठाउँमा पुगिसकेका हुन्छौं । त्यहाँ पुगेपछि टिमले पहिले बिरामीको अवस्था कस्तो छ भनेर हेर्छ । बिरामीलाई स्थिर (स्टाबलाइज) बनाउँछ र अस्पतालको आकस्मिक (इमर्जेन्सी) विभागमा जानकारी गराउँछ । त्यसो हुँदा कस्ता खालका बिरामी आउँदै छन्, कस्तो खालको तयारी गर्नुपर्छ, कुन विभागका जानकारी गराउनुपर्छ र आईसीयुमा कस्तो खालको सपोर्ट सिस्टम चाहिन्छ भन्ने समन्वय गर्न समय हुन्छ र सजिलो पनि हुन्छ । त्योभन्दा महत्वपूर्ण कुरा प्रि–हस्पिटल केयरले बिरामीको ज्यान जोगाउँछ । यस्तो महत्वपूर्ण समय–गोल्डेन आवरमा दिने स्वास्थ्य सेवा महत्वपूर्ण हुन्छ र अस्पतालसम्म सुरक्षित साथ पु¥याउन सकिन्छ ।
हेलिकोप्टर उद्धार सेवा:
प्रि–हस्पिटल केयरअन्तर्गत नर्भिकले हेलिकोप्टर उद्धार सेवा पनि सञ्चालन गर्दै आएको छ । गतवर्ष हामीले १ सयजनाको हेलिकोप्टर उद्धार ग¥यौं, जुन समग्र उद्धारको करिब १५ प्रतिशत हुन आउँछ । यस्तो उद्धारमा डाक्टर, प्यारामेडिक तथा नर्सको टिम, भेन्टिलेटर तथा कार्डियाक मनिटरजस्ता आवश्यक उपकरण, अस्पताल व्यवस्थापनको समन्वय र हेलिकोप्टर कम्पनी सबैको सहयोग उत्तिकै महत्वपूर्ण हुन्छ ।
हेलिकोप्टर उद्धारको सेवा लिन इमर्जेन्सी सेवामा फोन गर्न सकिन्छ । यस्तो बेला बिरामीको परिचय, अवस्था, बिरामी उद्धार गर्न सकिने अवस्थामा हो कि होइन, बिरामीलाई अस्पतालसम्म पु¥याउँदा जोखिम छ कि छैन जस्ता आधारभूत सूचना भने आवश्यक हुन्छ । साथमा हेलिकोप्टरको उपलब्धता, मौसमको अवस्था, समयजस्ता कुरा महत्वपूर्ण हुने नै भए । हामीले प्रायः साँझ परेपछि भने विमानमार्फत उद्धार गर्ने गरेका छौं ।
कस्ता बिरामी आउँछन् ?
आकस्मिक विभागमा सबै खालका बिरामी आउँछन् । फोक्सो, मिर्गौलालगायतका कारणले श्वास फेर्न गाह्रो भएकाहरु, मुटु, स्ट्रोक, न्युरो, स्त्री तथा प्रसूति तथा मौसमी बिरामी (डेंगी, ज्वरोलगायत) हरु आउने गर्छन् । सबैभन्दा बढी सडक दुर्घटनाका बिरामी आकस्मिक विभागमा आएका हुन्छन् । हामी बिरामीको गम्भीरताअनुसार उपचारको प्राथमिकता निर्धारण गर्ने गर्छौं । तर, कुनै पनि स्वास्थ्य समस्या भए, आफूलाई अप्ठेरो भए, अस्पतालको इमर्जेन्सी सेवा लिन ढिला गर्नुहुँदैन ।
(डा. प्रधान नर्भिक अस्पतालको आकस्मिक सेवाका कन्सल्टेन्ट हुनुहुन्छ ।)