सबैका लागि स्वास्थ्य- अब पहिले भन्दा बढी

काठमाडौँ । 

अन्तर्राष्ट्रिय सार्वभौमिक स्वास्थ्य कवरेज दिवसः सबैका लागि स्वास्थ्य – अब पहिले भन्दा बढी  भन्ने मुल नाराका साथ मनाइँदै गरेको डब्ल्यूएचओ दक्षिण–पूर्वी एशियाका क्षेत्रीय निर्देशक डा पुनम क्षेत्रपाल सिंहद्वारा जारी गरिएको विज्ञप्तिमा उल्लेख गरिएको छ ।

अन्तर्राष्ट्रिय सार्वभौमिक स्वास्थ्य कभरेज दिवसमा, संयुक्त राष्ट्र संघ, विश्व स्वास्थ्य संगठन र दक्षिण–पूर्वी एसिया क्षेत्रमा यसका सदस्य राष्ट्रहरूले विश्वव्यापी स्वास्थ्य कवरेजको उपलब्धितर्फको प्रगतिलाई तीव्रता दिन तत्काल आवश्यकतालाई स्वास्थ्य सेवा यसको आधारशिलाको रूपमा हाइलाइट गर्ने जनाएको छ ।
एघार वर्ष पहिले, हाम्रो क्षेत्रका देशहरूको नेतृत्वमा, संयुक्त राष्ट्र संघको महासभाले सबै देशहरूलाई युएचसी तर्फको प्रगतिलाई तीव्रता दिन आग्रह गर्दै एउटा महत्त्वपूर्ण प्रस्तावलाई अनुमोदन गरेको थियो । तीन वर्ष पछि, २०१५  मा, युएचसी स्वास्थ्य सम्बन्धी दिगो विकास लक्ष्यहरूको संस्थापक सिद्धान्त बन्यो ।

दिगो विकासका लागि २०३० एजेन्डामा सात वर्ष बाँकी छ । विश्वव्यापी रूपमा, सेवा कभरेजको विस्तार २०१५ पूर्व लाभहरू भन्दा पहिले सुस्त भएको छ, २०१९ पछि सीमित वा कुनै प्रगति भएको छैनः हाल  चार पाँच  बिलियन मानिसहरू आवश्यक स्वास्थ्य सेवाहरूले पूर्ण रूपमा कभर गरेका छैनन् । वित्तीय संरक्षणमा प्रवृत्तिहरू पनि बिग्रँदै गएका छन् ।अनुमानित २ अर्ब मानिसहरू जेब बाहिर खर्चको कारण आर्थिक कठिनाइ भोगिरहेका छन् । सेप्टेम्बर २०२३ मा यूएनजीए मा युएचसी मा सीमित प्रगति र लगानीमा आफ्नो चिन्ता प्रतिबिम्बित गर्दै, राज्य र सरकार प्रमुखहरूले राष्ट्रिय र अन्तर्राष्ट्रिय प्रयासहरू मापन गर्न प्रतिबद्ध छन् ।
क्षेत्रीय स्तरमा, दक्षिण–पूर्वी एशिया क्षेत्रले २०१४ देखि युएचसीलाई फ्ल्यागशिप प्राथमिकताको रूपमा प्राथमिकता दिएको छ । पछिल्लो दशकमा, धेरै महत्त्वपूर्ण युएचसी –सम्बन्धित सुधारहरू यस क्षेत्रभरि कार्यान्वयनको प्रक्रियामा छन् । महत्त्वपूर्ण लाभहरू पहिले नै स्पष्ट छन् ।  २०१५ देखि २०२१को बीचमा, क्षेत्रले आफ्नो युएचसी सेवा कभरेज सूचकांक   ५४ बाट ६२ मा बढायो । २०१४ देखि २०२० को बीचमा, सार्वजनिक लगानीको हिस्सामा वृद्धिसँगै, वर्तमान स्वास्थ्य खर्चको शेयरको रूपमा जेब बाहिर स्वास्थ्य खर्च ३२ दशमल्भ ८ बाट ३७ दशमल्भ ९ प्रतिशतमा घट्यो । यसबाहेक, विपत्तिजनक स्वास्थ्य खर्च प्रमुख चिन्ताको विषय बनेको छ, जनसङ्ख्या गरिब र थप गरिब भएको स्वास्थ्य खर्चको कारण सन् २००५ को ३०.५ प्रतिशतबाट सन् २०१९ मा ६.६ प्रतिशतमा झरेको छ ।
यद्यपि, युएचसी सहस्राब्दि बिकास  लक्ष्यहरू प्राप्त गर्नको लागि अहिलेसम्मको प्रगति अपर्याप्त छ । विशेष चिन्ताको कुरा, यस क्षेत्रमा हुने कुल मृत्युमध्ये लगभग दुई तिहाइ गैरसञ्चार रोगहरूले निम्त्याउँछ, तर क्षेत्रीय औसत गैर–संक्रामक रोगहरूको उप–सूचकाङ्कले सुधारको गति सबैभन्दा सुस्त रहेको देखाएको छ ।

स्वास्थ्य प्रणालीहरूमा बढ्दो दबाब र मागहरूको साथ महत्त्वपूर्ण विश्वव्यापी उथलपुथलको समयमा विश्वव्यापी स्वास्थ्य कभरेजतर्फको गति आवश्यक छ । कोभिड १९ महामारी, चलिरहेको विश्वव्यापी द्वन्द्व, त्यसपछि र सम्बन्धित आर्थिक चुनौतीहरू, महामारी र जनसांख्यिकीय संक्रमण, तीव्र जलवायु संकट, नयाँ र नयाँ रोगजनकहरूको आवृत्ति, द्रुत शहरीकरण, ऐतिहासिक रूपमा मौन कार्यक्रम र दृष्टिकोणहरूको एकीकरणको आवश्यकता, र बढ्दो जनसंख्या अपेक्षाहरूका साथ सामूहिक रूपमा क्षेत्रभरि स्वास्थ्य प्रणालीबाट थप सुधारको माग गर्दै छन् ।

समसामयिक चुनौतीहरू र अवसरहरू पहिचान गर्दै, हाम्रो क्षेत्रका सदस्य राष्ट्रहरू प्राथमिक स्वास्थ्य सेवाको आधारशिलालाई सुदृढ पार्दै युएचसी तर्फ प्रगतिको गति बढाउन प्रतिबद्ध छन् । युनिभर्सल हेल्थ कभरेजले सबै प्राविधिक विभागहरूलाई हाम्रो समर्थनलाई देशहरूमा एकीकृत गर्न एक प्रमुख प्लेटफर्म प्रदान गर्नेकुरा विज्ञप्तिमा उल्लेख गरिएको छ ।

महत्त्वपूर्ण रूपमा, एक महिना अघि, विश्व स्वास्थ्य संगठनको दक्षिण एशिया क्षेत्रको ७६ औ क्षेत्रीय समितिको सत्रमा स्वास्थ्य मन्त्रीहरूले “विश्वव्यापी स्वास्थ्य कभरेज प्राप्त गर्ने मुख्य तत्वको रूपमा प्राथमिक स्वास्थ्य सेवालाई सुदृढ पार्ने दिल्ली घोषणापत्रलाई अपनाएका थिए । दिल्ली घोषणा मार्फत, सदस्य राष्ट्रहरूका स्वास्थ्य मन्त्रीहरूले जीवन चक्र दृष्टिकोणमा आधारित स्वास्थ्य सेवा वितरण प्रणालीलाई केन्द्रमा मानिसहरू र समुदायहरूसँग पुनर्स्थापित गर्न प्रतिबद्धता जनाएका छन् । स्वास्थ्य बजेटमा प्राथमिक स्वास्थ्य सेवालाई प्राथमिकता दिने; र राष्ट्रिय तथा उप–राष्ट्रिय तहमा जबाफदेहिता र अनुगमनका लागि प्रणालीलाई सुदृढ गर्दै स्रोतको प्रभावकारी उपयोग सुनिश्चित गर्ने ।

औपनिवेशिक कालको अन्त्यदेखि नै सबैका लागि स्वास्थ्य क्षेत्रका देशहरूका लागि चाहिने लक्ष्य भएको छ । हामीले सामना गरेका चुनौतीहरूका बाबजुद पनि यो कहिल्यै नजिक पुग्न सकेको छैन । हाम्रो क्षेत्रका देशहरूले राजनैतिक प्रतिबद्धता र कार्य दुवै मार्फत स्वस्थ, अधिक न्यायपूर्ण र अधिक समृद्ध संसारको लागि अगाडिको बाटो देखाउँदै छन् । हामी सबैका लागि स्वास्थ्यको लक्ष्यतर्फ अगाडि बढ्दै जाँदा, प्रभावित समुदायको संलग्नतामा स्वास्थ्य असमानताहरूको पहिचान र सम्बोधनमा ठोस फोकस, अग्रपंक्तिमा रहनुपर्छ । डब्लुएचओ दक्षिण–पूर्वी एसिया क्षेत्रका लागि आफ्नो निरन्तर र निरन्तर सहयोग प्रदान गर्न प्रतिबद्ध छ जहाँ सबै मानिसहरूले गुणस्तरीय स्वास्थ्य सेवाहरू आवश्यक परेको बेला, आर्थिक कठिनाइ बिना पहुँचमा पुग्न सक्छन् विज्ञप्तिमा भनिएको छ ।