नेपालको आर्थिक वृद्धिदर एक प्रतिशतभन्दा कम हुने

नेपाल समाचारपत्र, काठमाडौं
सरकारले लिएको लक्ष्यभन्दा नेपालको आर्थिक वृद्धि अत्यान्तै कम हुने विश्व बैंकको दाबी छ । विश्व बैंकले चालू आर्थिक वर्षमा नेपालको आर्थिक वृद्धिदर शून्य दशमलव ६ प्रतिशतमा सीमित हुने प्रक्षेपण गरेको छ । विश्व बैंकले सार्वजनिक गरेको सन् २०२१ को पहिलो विश्व आर्थिक परिदृश्य प्रतिवेदनमा सो प्रक्षेपण गरेको हो । यद्यपि, सरकारले चालू आर्थिक वर्षमा ७ प्रतिशतको आर्थिक वृद्धिदर हुने लक्ष्य लिएको छ ।
कोरोनाको महामारीका कारण नेपालको पर्यटन क्षेत्रमा परेको असर, उद्योग क्षेत्रको योगदानमा आएको कमी र सरकारले गर्ने लगानीका क्षेत्र खुम्चिएका कारण आर्थिक वृद्धिदरमा ठूलो गिरावट आउने विश्व बैंकको विश्लेषण रहेको छ । विश्व बैंकले गत आर्थिक वर्षमा नेपालको आर्थिक वृद्धिदर शून्य दशमलव २ प्रतिशत जनाएको छ । दक्षिण एसियाली देशमा सबैभन्दा धेरै आर्थिक वृद्धि सबैभन्दा धेरै माल्दिभ्सको आर्थिक वृद्धिदर ९ दशमलव ७ प्रतिशत कायम हुने विश्व बैंकको अनुमान छ भने भारतको आर्थिक वृद्धिदर ९ दशमलव ६ र भुटानको शून्य दशमलव ७ प्रतिशतले नकारात्मक हुने प्रक्षेपण छ । पकिस्तानको आर्थिक वृद्धिदर शून्य दशमलव ५ प्रतिशत र बंगालादेशको १ दशमलव ६ प्रतिशतले आर्थिक वृद्धि हुने अनुमान छ । उता सन् २०२१ मा समग्र विश्वभरको आर्थिक वृद्धिदर ४ प्रतिशत हुने विश्व बैंकको अनुमान छ ।
दक्षिण एसियामा गरिबी र बेरोजगारीमा वृद्धि हुने उल्लेख गर्दै उत्पादनका क्षेत्रमा अनुमानित ७ दशमलव ७ प्रतिशतले संकुचित भएको छ । ‘नीति निर्माताहरूले कोभिड–१९ महामारीलाई नियन्त्रणमा राख्न र लगानी वृद्धि गर्ने सुधार कार्यान्वयन गर्ने निर्णय गर्नुपर्नेछ। यद्यपि, २०२० मा अर्थतन्त्र तीन प्रतिशत संकुचनपछि विश्वव्यापी अर्थतन्त्र फेरि वृद्धि भइरहेको छ, महामारीले मृत्यु र बिमारीको संख्या ठूलो छ । लाखौंलाई गरिब बनाएको छ । यसले लामो समयसम्म आर्थिक गतिविधि र आयलाई उदासिन तुल्याउन सक्छ । शीर्ष निकट अवधि नीति प्राथमिकताहरू कोभिड–१९ नियन्त्रण र छिटो र खोपको सुनिश्चित गर्दै छन् । आर्थिक सुधारलाई सहयोग पु¥याउन, अधिकारीहरूले सरकारको दिगो विकास उद्देश्यले पुनः लगानी चक्रको पनि सुविधा गर्नु आवश्यक छ ।’ विश्व बे.कको प्रतिवेदनमा भनिएको छ । विश्वव्यापी अर्थतन्त्रले कमजोर पुनःप्राप्तिमा प्रवेश गरेको जस्तो देखिन्छ भने, नीति निर्माताहरूले सार्वजनिक चुनौती, व्यवस्थापन, बजेट नीतिहरू, केन्द्रीय बैंक र संरचनात्मक सुधारहरू जस्ता ठूला चुनौतिहरूको सामना गर्नुपर्छ ।
विश्व बैंक समूहका अध्यक्ष डेभिड मालपासले भनेका छन्–‘महामारीको प्रभावलाई हटाउन र लगानीको मुख्य समस्यालाई प्रतिरोध गर्न व्यावसायिक वातावरण सुधार गर्न, श्रम र उत्पादन बजारको लचकता बढाउन र पारदर्शिता र शासनलाई सुदृढ पार्न ठूलो जोड हुनु आवश्यक छ।’ २०२० मा विश्वव्यापी आर्थिक गतिविधिमा भएको पतन पहिले देखाइएको भन्दा थोरै कम रहेको अनुमान गरिएको छ, मुख्यतया उन्नत अर्थतन्त्रहरूमा संकुचन र चीनमा अधिक मजबूत रिकभरीका कारण। यसको विपरित, अन्य उदीयमान बजार र विकासशील अर्थतन्त्रहरूको बहुमतमा गतिविधिमा अवरोधहरू अपेक्षित भन्दा तीव्र थिए ।
त्यस्तै विश्व बैंकका प्रमुख अर्थशास्त्री कारमेन रेइनहर्टले भनेका छन्– ‘यी धेरै देशहरूमा आर्थिक कमजोरीले कमजोर घरपरिवार र व्यावसायिक सन्तुलनलाई असर गर्ने भएकाले पनि ध्यान दिनु आवश्यक छ।’ संक्रमण निरन्तर बढ्दै गइरहेको छ र खोपको रोलआउटले ढिलाइ भएको छ भने २०२१ मा विश्वव्यापी विस्तार १ दशमलव ६ प्रतिशतमा सीमित गर्न सक्दछ। यसैबीचमा, महामारीको नियन्त्रण र एक चा“डो खोप प्रक्रियाको साथ एक उल्टो परिदृश्यमा, विश्वव्यापी वृद्धि लगभग द्रुत हुन सक्छ । महामारीले उदयमान बजार र विकासशील अर्थतन्त्रहरूमा जोखिम ठूलो बनाएको छ ।