काठमाडाैं ।
बेलायती औषधि कम्पनी एस्ट्राजेनेकाले विश्वव्यापी रुपमा आफ्नो कोभिड–१९ विरुद्धको खोपको खरिद बिक्री रोक्ने निर्णय गरेको छ । द टेलिग्राफको रिपोर्टका अनुसार कम्पनीले अब खोप निर्माण र आपूर्ति नगरिएको बताएको छ ।
एस्ट्राजेनेकाले साइड इफेक्टका कारण खोप बन्द गर्ने निर्णय नभएको दाबी गरेको छ । व्यवसायिक कारणले खोप बजारबाट निकाल्न लागिएको कम्पनीले जनाएको छ ।
अब बजारमा अन्य धेरै उन्नत खोपहरू उपलब्ध छन्, जसले भाइरसका विभिन्न प्रकारहरूसँग लड्न सक्छ । यस्तो अवस्थामा एस्ट्राजेनेका भ्याक्सिनको उत्पादन र आपूर्ति रोकिएको छ ।
मिडिया रिपोर्टका अनुसार एस्ट्राजेनेकाले यो वर्ष मार्च ५ मा खोप फिर्ता लिन आवेदन दिएको थियो । मंगलबार ९मे ७० देखि लागू भएको छ । यो खोप अब युरोपेली संघमा प्रयोग गर्न सकिँदैन । एस्ट्राजेनेकाले २०२० मा अक्सफोर्ड विश्वविद्यालयसँगको सहकार्यमा कोरोना भ्याक्सिन बनाएको थियो । यसको सूत्रबाट भारतको सीरम इन्स्टिच्युटले कोविशिल्ड नामको खोप बनायो । जबकी बेलायत र अष्ट्रेलियामा यसलाई ‘भक्सजाभेरिया’ भनिन्छ ।
एस्ट्राजेनेकाले भनेको थियो–‘भ्याक्सिनबाट हृदयाघातको जोखिम’ वास्तवमा, एस्ट्राजेनेकाले फेब्रुअरीमा बेलायती उच्च अदालतलाई उनीहरूको कोभिड–१९ खोपले खतरनाक साइड इफेक्ट हुनसक्ने बताएको थियो ।
कम्पनीले अदालतमा पेश गरेको कागजातमा आफ्नो कोरोना भ्याक्सिनले थ्रोम्बोसिस थ्रोम्बोसाइटोपेनिया सिन्ड्रोम अर्थात् टीटीएस निम्त्याउन सक्ने बताएको छ । यो रोगका कारण शरीरमा रगत जम्ने गर्छ । प्लेटलेट्सको संख्या घट्छ । यद्यपि, यो धेरै दुर्लभ अवस्थामा मात्र हुनेछ । एस्ट्राजेनेकामाथि खोपका कारण धेरै मानिसको मृत्यु भएको आरोप लगाइएको छ ।
अरू धेरैले गम्भीर रोगहरूको सामना गर्नुपरेको थियो । कम्पनीविरुद्ध उच्च अदालतमा ५१ मुद्दा चलिरहेका छन् । पीडितहरूले एस्ट्राजेनेकासँग करिब १ हजार करोड रुपैयाँ क्षतिपूर्ति मागेका छन्।
तस्वीरः जेमी स्कट र उनकी पत्नी केट स्कट । जेमीलाई अप्रिल २०२१ मा भ्याक्सिनका कारण रगत जम्ने समस्या भएको थियो । बेलायती नागरिक जेमी स्कटले गरेका थिए पहिलो मुद्दा दायर अप्रिल २०२१ म जेमी स्कट नामका व्यक्तिले यो खोप लगाएका थिए । त्यसपछि उनको अवस्था बिग्रिएको थियो । शरीरमा रगत जमेको अवस्थाले उनको मस्तिष्कमा प्रत्यक्ष असर गरेको थियो । यसबाहेक स्कटको मस्तिष्कमा आन्तरिक रक्तस्राव पनि भएको थियो । रिपोर्टका अनुसार डाक्टरहरूले उनकी श्रीमतीलाई स्कटलाई बचाउन नसक्ने बताएका थिए ।
कम्पनीले पहिले दावी अस्वीकार गर्यो, त्यसपछि स्वीकार गर्योगत वर्ष स्कटले एस्ट्राजेनेका विरुद्ध उजुरी दायर गरे । सन् २०२३ मे मा स्कटको आरोपको जवाफमा कम्पनीको खोपले टीटीएस निम्त्याउन नसक्ने दाबी ग¥यो । तर, गत फेब्रुअरीमा उच्च अदालतमा पेश गरिएका कागजातमा कम्पनीले यो दाबी फिर्ता लिएछ । यी कागजातहरूको बारेमा जानकारी अब प्रकाशमा आएको छ।
यद्यपी भ्याक्सिनमा के कारणले यो रोग हुन्छ भन्ने बारे हाल कम्पनीसँग जानकारी छैन । यी कागजातहरू प्रकाशमा आएपछि स्कटका वकिलले अदालतमा एस्ट्राजेनेका–अक्सफोर्ड खोपमा त्रुटिहरू रहेको र यसको प्रभावकारिताबारे गलत जानकारी दिइएको दाबी गरेका छन्।
वैज्ञानिकहरूले अप्रिल २०२१ मा खोपबाट हुन सक्ने बिमारी पहिचान गरे वैज्ञानिकहरूले पहिलोपटक मार्च २०२१ मा भ्याक्सिन इन्ड्युस्ड९भ्याक्सिनबाट हुने बिरामी० थ्रोम्बोसिस थ्रोम्बोसाइटोपेनिया सिन्ड्रोम ९भीआइटीटी० नयाँ रोग पहिचान गरेँ । पीडितहरूसँग सम्बन्धित वकिलहरूले दावी गरेका छन् कि भीभीआइटी वास्तवमा टीटीएसको एक उपसेट हो । तर, एस्ट्राजेनेकाले यसलाई अस्वीकार गरेको छ ।
कम्पनीले भन्यो– ‘हामीले मापदण्ड पालना गरेका छौं’ एस्ट्रजेनिकाले समवेदना आफ्ना प्रियजनहरूलाई गुमाएका वा गम्भीर बिरामी भएकाहरूप्रति जान्छ । बिरामीको सुरक्षा हाम्रो प्राथमिकता हो । हाम्रा नियामक अधिकारीहरूले सबै औषधि र खोपहरूको सुरक्षित प्रयोगका लागि सबै मापदण्डहरू पालना गर्छन्।’
कम्पनीले थप भन्यो, ‘विभिन्न देशहरूको क्लिनिकल परीक्षण र तथ्याङ्कले हाम्रो खोपले सुरक्षा मापदण्ड पूरा गरेको प्रमाणित गरेको छ। विश्वभरका नियामकहरूले पनि खोपका फाइदाहरू यसको दुर्लभ साइड इफेक्टहरू भन्दा धेरै छन् भनेर स्वीकार गरेका छन्।’
बेलायतमा प्रयोग भएको छैन एष्ट्राजेनिका खोप विशेष कुरा के छ भने यो खोप बेलायतमा प्रयोग गर्न छोडेको छ । यसबाहेक अष्ट्रेलियामा पनि प्रतिबन्ध लगाइएको छ । टेलिग्राफको रिपोर्टका अनुसार वैज्ञानिकहरूले यो खोप बजारमा ल्याएको केही महिनापछि नै यसको खतरा महसुस गरेका थिए। यसपछि ४० वर्ष मुनिका व्यक्तिलाई पनि अन्य खोपको डोज खुवाउन सुझाव दिइएको थियो । किनभने एस्ट्राजेनेका भ्याक्सिनबाट हुने हानी कोरोनाको खतराभन्दा बढी थियो ।
मेडिसिन हेल्थकेयर प्रोडक्ट्स रेगुलेटरी (एमएचआरए)का अनुसार बेलायतमा ८१ वटा केस छन् । जसमा भ्याक्सिनको कारणले गर्दा रगत जमेर मानिसको मृत्यु भएको आशंका गरिएको छ । एमएचआरएका अनुसार साइड इफेक्टबाट पीडित प्रत्येक पाँच जनामध्ये एक जनाको मृत्यु भएको छ।
रिपोर्टका अनुसार फ्रिडम अफ इन्फर्मेशन मार्फत प्राप्त तथ्यांकअनुसार बेलायतमा फेब्रुअरीमा १६३ जनालाई सरकारले क्षतिपूर्ति दिएको थियो । तीमध्ये १५८ जनाले एस्ट्राजेनेका भ्याक्सिन पाएका थिए।
एस्ट्रेजेनेकाले बचायो ६० लाख मानिसको जीवन कम्पनीले यो पनि दावी गरेको छ कि अप्रिल २०२१ मा आफैंले उत्पादन जानकारीमा केहि केसहरूमा टीटीएसको खतरा समावेश गरेको थियो । कोरोना महामारीका बेला एस्ट्राजेनेका भ्याक्सिन लागू भएपछि पहिलो वर्षमा यसले करिब ६० लाख मानिसको ज्यान बचाएको धेरै अध्ययनमा प्रमाणित भएको छ ।
विश्व स्वास्थ्य संगठन ९डब्लुएचओ० ले पनि यो खोप १८ वर्ष वा सोभन्दा माथिका व्यक्तिका लागि सुरक्षित र प्रभावकारी रहेको बताएको थियो । यसको प्रक्षेपणको समयमा तत्कालीन बेलायती प्रधानमन्त्री बोरिस जोनसनले यसलाई ब्रिटिश विज्ञानको लागि ठूलो जीत भनेका थिए ।